توسط : قلعه‌ای تاریخی در دل جنگل‌های بکر و دیدنی! اگر فکر می‌کنید که شمال ایران فقط دیدنی‌های طبیعی دارد و نمی‌توانید هیچ آثار تاریخی را در این مکان پیدا کنید، بهتر است بگویم که یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین مکان‌های تاریخی ایران در شمال قرار دارد. قلعه رودخان فقط یک مکان تاریخی نیست، بلکه مکانی بکر با چشم‌انداز‌های مسحورکننده و سرسبز است که با زیبایی‌های خود هوش از سرتان می‌برد.
قلعه رودخان که به قلعه هزار پله نیز مشهور است، بزرگترین قلعه آجری ایران و یکی از دیدنی‌ترین بنا‌های تاریخی شمال کشور است. این قلعه در استان گیلان و شهر فومن واقع شده و به خاطر چشم‌انداز‌های بسیار زیبا و معماری حیرت‌انگیز، یکی از توریستی‌ترین جاذبه‌های شمال کشور محسوب می‌شود.
در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی قلعه رودخان و دیدنی های آن خواهیم پرداخت.
تاریخچه قلعه رودخان
یکی از مشهورترین و مستحکم‌ترین قلعه‌های ایران قلعه رودخان است که در شمال کشور واقع شده است. این قلعه در سال ۱۸۳۰ میلادی توسط یک ایران‌شناس لهستانی به نام «الکساندر خودزکو» پیدا شد.
به اعتقاد تاریخ‌دان‌ها ساخت بنای قلعه رودخان به زمان سلسله ساسانیان و حمله اعراب به ایران برمی‌گردد. البته استحکام بالای این قلعه و همچنین موقعیت فوق‌العاده نظامی آن باعث شد تا در دوران سلجوقیان هم بازسازی شده و مورد استفاده اسماعیلیان الموت قرار بگیرد.
همچنین در زمان سلسله صفویان این قلعه تجدید بنا شد تا مورد استفاده «سلطان حسام‌الدین» فرمانروای «بیه‌پس» قرار بگیرد. او که از اطاعت صفویان سرپیچی کرده بود، قصد داشت از دژ قلعه رودخان برای دفاع و مبارزه استفاده کند. بر روی کتیبه‌ای که از سردر ورودی قلعه کشف شده و اکنون در موزه رشت نگهداری می‌شود نوشته شده است:
این قلعه که به نام قلعه حسامی است نخستین بار در سال نهصد و هجده تا سال نهصد و بیست و یک به امر سلطان حسام الدین بن‌امیره دباج بن‌امیره علاء الدین اسحقی تجدیدبنا شد. این کتیبه را کمال الدین بن محمد گیلانی نوشت. عبارات آن از خان احمد شیروانی و تحریر آن از ابن حسین الخراسانی است.
وجود رودخانه و جنگل‌های انبوه فراوان باعث شده است که این قلعه موقعیت دفاعی و نظامی فوق‌العاده‌ای داشته باشد و در طول تاریخ مورد توجه قرار بگیرد.
به دلیل ارزش تاریخی این بنا و‌اشیای تاریخی متعدد کشف شده در این محل، در سال ۱۳۵۰ شمسی قلعه رودخان در فهرست آثار تاریخی ملی ثبت و ماندگار شد.
معماری قلعه رودخان
یکی از دلایلی که این قلعه از نظر نظامی دارای اهمیت بوده و مورد توجه قرار می‌گرفته مصالح به کار رفته در ساختمان‌ها و نوع معماری آن است.
قلعه رودخان وسعتی برابر با ۲٫۶ هکتار دارد. این قلعه روی دو قله ساخته شده است و ارتفاع آن بین ۶۷۰ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا است. برج و بارو‌های آن طولی برابر با ۱۵۰۰ متر و ارتفاع ۱۵ متر دارند.
آجر، سنگ، چوب، ملات، ساروج و آهک از جمله مصالحی هستند که در ساخت این بنا به کار رفته‌اند. استفاده از مصالح مستحکم در کنار موقعیت جغرافیایی خاص قلعه و همچنین نوع معماری، قلعه رودخان را به دژی نفوذناپذیر برای ارتش دشمن تبدیل کرده بود.
همانطور که گفتیم این قلعه روی دو قله مرتفع ساخته شده است. به همین دلیل می‌توان قلعه را به سه بخش شرقی، غربی و میانی تقسیم کرد.
در بخش شرقی عمدتاً فعالیت‌های نظامی انجام می‌شد. بخش شرقی قلعه از ساختمان‌های مختلفی مثل زندان، در اضطراری، برج‌ها و واحد‌های مسکونی تشکیل شده است.
قورخانه در این بخش از قلعه قرار دارد. این بخش محل زندگی و تمرین‌های نظامی سربازان بود. در بخش میانی قلعه هم دروازه اصلی قرار گرفته است.
در بخش غربی قلعه دروازه ورودی، آب انبار، سردخانه، شاه‌نشین و واحد‌های مسکونی مختلف قرار گرفته‌اند. ارگ که ساختمانی دو طبقه و آجری است، محل زندگی فرمانروا و حرمسرای او بود و در این قسمت از قلعه قرار دارد.
شاه‌نشین در این بخش از قلعه قرار گرفته است که معماری خاص آن به فرمانروا کمک می‌کرد در عین نفوذناپذیری، تمام قلعه را زیر نظر داشته باشد.
دیوار‌ها و برج‌های دژ دارای شیار‌های شیب‌داری هستند که برای ریختن مواد مذاب روی سر دشمنان و تیراندازی از آن‌ها استفاده می‌شد.
معرفی بخش‌های مختلف قلعه رودخان
این قلعه از بخش های متعدد و مختلفی ساخته شده است که در ادامه این مقاله به معرفی آن خواهیم پرداخت.
پله‌های قلعه رودخان
با رسیدن به روستای رودخان و عبور از جاده‌ای پر پیچ و خم، می‌بایست خودرو خود را در محلی مناسب پارک کنید. در ادامه با چند دقیقه پیاده‌روی، به ابتدای مسیر قلعه رودخان می‌رسید.
بیشترین سؤالی که مسافران می‌پرسند این است که قلعه رودخان چند پله دارد؟ برای رسیدن به قلعه رودخان باید از ۱۶۲۰ پله بالا رفت. این پله‌ها جدیدا ساخته شده تا گردشگران بتوانند از قلعه بازدید کنند. طی کردن این مسیر دو سه ساعت طول می‌کشد.
خیلی‌ها که برای گشت و‌گذار می‌آیند سری به جنگل و رودخانه‌ی اطراف می‌زنند و نرسیده به قلعه بر می‌گردند. البته در هوای شرجی بالا رفتن از پله‌ها ممکن است قدری سخت باشد. پله‌های آخر مسیر هم چندان استاندارد نیستند و اگر احتیاط نکنید ممکن است سر بخورید.
اگر نیاز به چوب‌دستی دارید می‌توانید ابتدای راه از فروشنده‌های بومی چوب‌دستی بامبو بخرید. کنار راه آلاچیق‌هایی هم هست که نوشیدنی و چیز‌های دیگر می‌فروشند.
داخل قلعه رودخان هم ۱۰۰۰پله‌ی دیگر وجود دارد. به همین خاطر به قلعه رودخان «هزار پله» می‌گویند.
ورودی قلعه رودخان
بعد از اینکه از پله‌ها بالا رفتید به در ورودی دو برج می‌رسید. با عبور از درب، وارد راهرویی می‌شوید که بعد از بالا رفتن از چند پله، به پشت بام ورودی و برج‌ها هدایت می‌شوید. معمولاً مسافران وقتی به پشت بام ورودی اصلی می‌رسند، نفسی تازه می‌کنند و می‌نشینند و محو تماشای منظره‌ی روبرویشان می‌شوند.
شاه نشین
محل اسقرار حاکم، در بلندترین نقطه قلعه بود. ساختمانی سه طبقه که به شاه نشین معروف است، تراس شاه‌نشین مشرف به چشم‌انداز بی‌نظیری از مناظر اطراف است. امن‌ترین قسمت قلعه رودخان همین قسمت شاه نشین بوده؛ چون حتی حالا هم که سربازی از قلعه رودخان دفاع نمی‌کند، رسیدن به شاه‌نشین دشوار است.
پایگاه نظامی
بخش شرقی قلعه رودخان به عنوان پایگاه نظامی استفاده می‌شد. این قسمت شامل در ورودی، زندان، حمام، درب خروج اضطراری و تعدادی واحد مسکونی برای افسران درجه‌دار است. ظاهراً این قسمت از قلعه انبار سلاح و مهمات بوده؛ به همین‌خاطر با دو برج عظیم از آن محافظت می‌شده.
آب انبار
در عمیق‌ترین بخش قلعه، آب انباری به چشم می‌خورد که محل جمع‌آوری آب مورد نیاز قلعه بوده. شاید این آب انبار کاربرد سردخانه هم داشته. مواد غذایی را به چوبی آویزان می‌کردند تا سالم بمانند.
در زمان ساخت قلعه رودخان، چه کسی حاکم شمال ایران بوده؟
همیشه فتح شمال ایران سخت بوده. کمتر دوره‌ای در تاریخ ایران بوده که پادشاهی به راحتی توانسته باشد شمال ایران را فتح کند. برای این که بتوانید گیلان هفتصد سال پیش را بشناسید باید مختصاتی شبیه به درگیری‌های سریال بازی تاج و تخت را تصور کنید.
آن زمان شمال ایران در آن دوره از چند ناحیه تشکیل شده بود که در ادامه به معرفی ان‌ها خواهیم پرداخت.
دیلم
حاکم قلعه‌ی افسانه‌ای الموت که پیشوای حشاشین بود، بر بخش بزرگی از دیلم حکمرانی می‌کرد. حتماً اسم حسن صباح به گوشتان خورده. در دوران حس صباح اسماعیلیان ایران متحد شدند و با ساختن قلعه‌هایی مستحکم در بین کوهستان‌ها، قدرتی به دست آوردند.
حشاشین چون در ترور مخالفانشان بسیار شجاع عمل می‌کردند، افسانه‌ای به وجود آمده بود که علت شجاعت سربازانشان استعمال حشیش است. حشاشین انقلابی بودند و می‌خواستند علیه حکمت مرکزی شورش کنند. به همین خاطر موقعیت سوق‌الجیشی گیلان برایشان مهم بود و همیشه تلاش می‌کردند بر بخش‌هایی از آن مسلط شوند.
طبرستان
طبرستان تحت فرمانروایی باوندیان بود. باوندیان در تاریخ به ملوک‌الجبال معروفند. بهشان باو می‌گفتند چون جدشان باو، نوه‌ی خسرو پرویز بود. باو موقع فرار آخرین پادشاه ساسانی (یزدگرد) همراهی‌اش می‌کرد. منتهی نتوانست از جان او دفاع کند.
بعد از مرگ شاه موی از سر تراشید و تا مدت‌ها در معبدی زرتشتی گوشه‌نشین شد. بعد‌ها به اصرار مردم سرزمین‌های شرقی مازندران حاکمشان شد. پادشاهان باوند به خودشان «اسپهبد» می‌گفتند. باوندیان بزرگترین دشمن اسماعیلیان بودند.
رویان
رویان تحت فرمانروایی پادوسبانیان بود. اگر فکر می‌کنید همه‌ی سلسله‌های مهم تاریخ ایران را می‌شناسید احتمالاً در اشتباهید. لازم است بدانید که سلسله‌ی پادوسبانیان حدود هزار سال بر منطقه‌ی رویان حکومت کرد. یعنی بعد از دودمان یاماتو، پادوسبانیان طولانی‌ترین سلسله‌ی حکومتی در تاریخ جهان بودند. جد پادوسبانیان جاماسب پادشاه ساسانی بود.
گیلان
گیلان دست به دست بین حاکمان محلی می‌چرخید. آن زمان سراسر ایران آکنده از آشوب بود. پادشاهی سلجوقیان در حال فروپاشی بود. قدرت‌های نوظهور مثل خوارزمشاهیان مدعی تاج و تخت شده بودند. هرج و مرج تمام ایران را فرا گرفته بود.
چرا قلعه رودخان را ساختند؟
در اواخر دوره‌ی سلجوقیه، شرق و جنوب گیلان چندبار توسط سربازان مازندرانی و نیرو‌های قلعه‌ی الموت تصرف شد، خاندان اسحاقیه که حاکمان غرب گیلان بودند، تصمیم گرفتند قلعه‌ای فتح‌ناشدنی بسازند. این قلعه را بدون هیچ عجله‌ای و با کمال دقت ساختند. چرا که هنوز آتش جنگ به فومن نرسیده بود. ولی مشخص بود که جنگی در کار است. جنگی و جنگ‌هایی.
همین هم شد، بعد‌ها مغول‌ها به گیلان حمله کردند. در زمان صفویه خونین‌ترین جنگ داخلی تاریخ گیلان رخ داد. بعد‌ها هم سربازان عثمانی، روس و قزاق‌های رضاشاه بار‌ها برای تصرف گیلان لشکر کشیدند.
این شد که قلعه رودخان ساخته شد. یکی از مستحکم‌ترین و زیباترین قلعه‌های دنیا؛ قلعه‌ای که قرار بود بر هر دشمنی پیروز شود. قلعه‌ای که برای نبرد‌های سخت و محاصره‌های طولانی محیا شده بود.
بهترین زمان بازدید از قلعه رودخان
این‌جا در هر فصلی زیباست اما باید بدانید که سفر به آن در زمستان و فصل سرد سال کمی دشوار است و هرکسی از پس این مسیر وقتی سرد و برفی باشد برنمی‌آید.
شاید بشود گفت که بهترین فصل سفر به این منطقه بهار و تابستان است. تابستانش برای گرمایی‌ها زیاد خوب نیست. با اینکه قطعاً این منطقه از تهران خنک‌تر خواهد بود اما رطوبت هوا ممکن است شما را اذیت کند.
فصل بهارش با آن درخت‌های سرسبز و آواز پرندگان حوصله شما را برای بالا رفتن از تمام پله‌های دنیا سرجایش می‌آورد.
فصل پاییز این‌جا هم اگر بارندگی نباشد بسیار دیدنی و زیباست. دیدن فرشی از برگ‌های رنگارنگ در دل کوه و رسیدن به قلعه‌ای که بین فضایی نارنجی گیر کرده است؛ واقعاً جذاب است. اما باز هم توصیه ما این است که در فصل بهار به این‌جا بیایید تا کم‌ترین خطری هم تهدیدتان نکند.
شرایط سفر و بازدید از دژ رودخان
به دلیل وجود پله‌های زیاد در مسیر دسترسی به قلعه، بازدید از آن برای سالمندان، کودکان و افرادی که دارای مشکلات جسمی هستند ممکن نیست.
برای بازدید از قلعه رودخان باید بلیت تهیه کنید که هزینه آن سه هزار و پانصد تومان است. همچنین اگر با ماشین شخصی به این منطقه بروید باید هزینه پارکینگ را هم پرداخت کنید که آن هم برابر با ۱۰ هزار تومان است.
ساعت بازدید از مجموعه قلعه رودخان از ۸ صبح تا ۵: ۳۰ بعدازظهر است.
نکاتی که در بازدید از قلعه رودخان باید به آن‌ها توجه کنید:
از آنجا که این قلعه در ارتفاع بالایی قرار گرفته است و برای رسیدن به آن باید از پله‌های زیادی عبور کنید، سعی کنید حداقل وسایل را همراه خود ببرید. شاید کمی خوراکی، دوربین عکاسی، عصای کوهنوردی و پانچو برای روز‌های بارانی تنها وسایلی باشند که شما لازم خواهید داشت.
- پیش از اینکه وارد مسیر شوید خوراکی مناسبی بخورید تا انرژی لازم را برای حدود یک ساعت و نیم پله‌نوردی داشته باشید.
- بهتر است برای بازدید از قلعه کفش مناسبی بپوشید تا در طول مسیر خسته نشوید.
- خرید چوب‌دستی‌های بامبو در ابتدای مسیر را به شما توصیه می‌کنیم. این چوب‌دستی‌ها به شما کمک می‌کنند تا در طول مسیر کمتر خسته شوید.
- قبل از شروع مسیر کمی پول نقد با خود داشته باشید تا اگر در طول مسیر برای تهیه غذا یا بلیت، کارتخوان در دسترس نبود پول نقد کافی داشته باشید.
راهنمای سفر به قلعه رودخان
امکان ندارد به گیلان سفر کنید و محلی‌ها به شما پیشنهاد بازدید از دژ رودخان را ندهند. این بنای زیبا بالای روستای «رودخان» در فاصله ۵۳ کیلومتری رشت، ۳۰ کیلومتری شهر زیبای فومن و ۴۵ کیلومتری ماسوله قرار گرفته است.
برای سفر به قلعه رودخان از مسیر آسفالت، باید از رشت به فومن بروید و از آنجا وارد جاده فومن به قلعه رودخان شوید. از روستا‌های گشت، کردمحله، گشت رودخان، سیاه‌کش، گوراب پس، ملسکام و سعیدآباد عبور کرده و به روستای قلعه رودخان برسید.
در طول مسیر و پیش از رسیدن به پله‌ها می‌توانید از بازار قلعه رودخان دیدن کنید. در این بازارغرفه‌های مختلفی وجود دارد که صنایع دستی، سوغاتی، غذا‌های محلی، لواشک و آلوچه و چوب‌دستی‌های از جنس بامبو می‌فروشند.
بعد از رسیدن به پله‌ها باید یک مسیر ۲ کیلومتری را پیاده‌روی کنید تا به بالای قلعه برسید.
جمع‌بندی
قلعه‌ای در میان انبوهی از درخت‌های سرسبز و تنومند شمال قرار دارد که در کذشته از مردمان منطقه خود دفاع می‌کرده است اما در حال حاضر این قلعه کاملاً متروکه شده و به یک قطب جذاب گردشگری و تفریحی تبدیل شده است.
امروزه در این منطقه خبری از جنگ‌هایی که این قلعه شاهدش بوده نیست و تنها چیزی که به چشم می‌خورد منظره منحصر به فرد و زیبای جنگل گیلان با ترکیب این قلعه مسحورکننده، می‌باشد.
قلعه رودخان یکی از جاهای دیدنی گیلان می‌باشد که هر ساله بازدیدکنندگان بسیاری را به سمت خود می‌کشاند. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی قلعه رودخان و دیدنی‌های آن پرداخته‌ایم. امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
