آشنایی کامل با موزه نیما یوشیج و دیدنی های آن

خانه نیما یوشیج و موزه نیما یوشیج که از جمله آثار دوران قاجاریه است و چند سال قبل با تلاش فراوان و صرف هزینه‌های هنگفت تبدیل به موزه شده است، این روز‌ها حال و روز خوبی ندارد.

کمتر از یک ماه دیگر (۲۱ آبان ۱۳۹۶) «علی اسفندیاری» معروف به «نیما یوشیج»، شاعر و کسی که با درانداختن طرحی نو در روح و روان شعر فارسی، عنوان بنیانگذار شعر نو فارسی را نصیب برد، یکصد و بیست ساله می‌شود.

خانه پدری نیما در روستای یوش از توابع بخش بلده شهرستان نور در استان مازندران یا به عبارتی در هفت کیلومتری بلده واقع شده است. این خانه به‌لحاظ اینکه پدر شعر نوی ایران در آن میزیسته از ارزش فرهنگی بالایی برخوردار است. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی موزه نیما یوشیج و خانه آن در تهران خواهیم پرداخت.

خلاصه زندگینامه نیما یوشیج

علی اسفندیاری در ۲۱ آبان ۱۲۷۶ متولد شد. در ۱۱ سالگی به تهران مهاجرت کرد و در مدرسه فرانسوی زبان سن لویی با معلم خود نظام وفا که اولین جرقه از علاقه به ادبیات را در او زنده کرد، آشنا شد. او نام هنری نیما یوشیج (نیما به معنا کمان بزرگ و یوشیج با اشاره به زادگاه) را برای معرفی خود انتخاب کرد. در ۲۳ سالگی اولین شعر را با عنوان داستان رنگ پریده در قالب مثنوی سرود.

نیما در ۶ اردیبهشت ۱۳۰۵ با عالیه جهانگیر (خواهرزاده میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل؛ نویسنده نامی دوران خود) ازدواج کرد که ثمره آن فرزند پسری به نام شراگیم است. نیما در ۱۳ دی ۱۳۳۸ بر اثر ابتلا به ذات‌الریه (به دلیل سرمای یوش) درگذشت و ابتدا در امامزاده عبدالله تهران به خاک سپرده شد اما طبق وصیت خود پیکرش در سال ۱۳۷۲ به منزل پدری در یوش انتقال داده شد.

خانه موزه نیما یوشیج

اهمیت خانه موزه‌ها از این حیث است که در آن مخاطب می‌تواند از نزدیک به لمس زندگی شخص مورد نظر و آشنایی بیشتر با شخصیت، روحیات و خلقیات او بپردازد؛ همچنین می‌توان آن را از جمله عوامل مهم در معرفی فرهنگ جامعه عصر خود و فرهنگ عامه به مردم در دوران حاضر دانست. خانه موزه نیما یوشیج در سال ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۰۲ توسط سازمان میراث فرهنگی در روستای‌ییلاقی یوش از توابع بلده در استان مازندران قرار دارد.

این خانه موزه که از جا‌های دیدنی مازندران به شمار می‌آید و به دوران قاجار برمی گردد در واقع محل زندگی نیما و آرامگاه او، بهجت خواهر نیما و یکی از دوستان نزدیک او به نام سیروس طاهباز یکی از نویسندگان و مترجمان ایرانی است. اگر به آنجا سر زدید می‌توانید از آثار به یادگار مانده از نیما که توصیفی از چگونگی زندگی او بود از لوازم شخصی مانند قلم، عینک، کتاب‌ها، نامه‌ها و دست نوشته‌های نیما گرفته تا لباس و کفش و لوازم منزل نیما مانند ظروف و چراغ پیه سوز آن دیدن کنید.

همچنین در یکی از اتاق‌های این مجموعه کتاب‌هایی با مضامین تاریخی، ادبیات، دین و… نگهداری می‌شود. با وجود اینکه خانه موزه نیما یوشیج در سال ۱۳۷۵ با شماره ۱۸۰۲ توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسیده است و در سال ۱۳۶۸ توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شده است اما با وجود مرمت‌های چند باره به شکل نامناسبی (تبدیل به انبار) از آن در برخی از قسمت‌های خانه استفاده می‌شود.

طبق آخرین اخبار معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، آقای علی اصغر مونسان طی نامه‌ای به معاون میراث فرهنگی خواستار سامان دهی و رسیدگی به وضعیت خانه نیما یوشیج شد. در متن این نامه خواسته شده است که علی رغم رای دیوان عدالت اداری مبنی بر خروج این اثر از فهرست آثار ملی ولی این خانه همچنان از نظر کارشناسی واجد ارزش‌های ثبتی می‌باشد پس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با توجه به اتفاقات اخیر لازم است تا در خصوص حفظ این اثر اقداماتی را انجام دهد.

معماری موزه نیما یوشیج

این بنا توسط ناظم الایاله در منطقه لالوی Laloy یوش در سال ۱۲۰۷ هجری قمری با چوب، خشت و گل ساخته شد. به طور کلی خانه با پلان مربع شکل شامل شاه نشین، تالار، اتاق‌های متعدد ۳ دری و ۵ دری، پنجره‌های ارسی با الهام از نقوش تزئینی دوره قاجار و گچ بری و آجرکاری‌های زیبا، ۱ حیاط مرکزی و ۳ ورودی می‌شود.

خانه نیما یوشیج در تهران

خانه نیما یوشیج در خیابان دزاشیب، محله تجریش تهران قرار دارد و پس از فوت‌ایشان در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ثبت شد. با گذشت ۱۶ سال این خانه از فهرست آثار ملی خارج شده و اکنون این خانه رهاشده است و به آن رسیدگی نمی‌شود و در آستانه‌ی ویرانی قرار دارد.

علی اسفندیاری معروف به نیما یوشیج در سال ۱۲۷۶ در خانه‌ای در روستای یوش متولد شد و با مهاجرت به تهران در سال ۱۳۲۸ نیما زمین این ملک را که جزء اراضی کوچه فردوسی تجریش بود خرید و آن را ساخت و تا پایان عمر خود در آن زندگی کرد. در همان زمان ملک نیما مشکلی داشت و اینکه زمان تقسیم اراضی برای این خانه راه خروجی در نظر گرفته نشده بود و هر سمت از خانه به زمینی دیگر مشرف بود.

این مشکل با همکاری همسایگان برطرف شد. این زمین ۶۸۰ متر مربع و زیربنای این خانه ۱۸۰ متر مربع بود. خصوصیت ویژه‌ای که این خانه داشت یکسان بودن اتاق پذیرایی و اتاق کار نیما بود. سقف خانه شیروانی بود و ایوانی با هشت ستون مدور و چهار اتاق تو در تو داشت. در حیاط هم چند درخت وجود داشت.

بعد از فروخته شدن خانه نیما، مالک جدید تصمیم به تخریب و ساخت ملکی خارج از ضوابط داشت و با مراجعه به دیوان عدالت اداری، اعلام کرده بود که هیچ سندی دال بر اینکه این خانه متعلق به نیما یوشیج باشد ندارند و خواستار خروج این خانه از فهرست آثار ملی کشور شده بود. دادگاه هم با وجود دفاعیات سازمان میراث فرهنگی درخواست مالکان را قبول کرد و بدین ترتیب خانه نیما یوشیج از فهرست میراث ملی بیرون آمد.

سازمان میراث فرهنگی به گفته‌ی معاونت محترم آن، در این خصوص دفاعیاتی صورت داده است و درخواست تجدید نظر در رای دادگاه را داشته است ولی درخواست رد شده است و دیوان عدالت اداری به شرعیات اکتفا کرده و بند‌های قانونی سازمان میراث فرهنگی را دلیل موجهی ندانسته است.

ولی طبق قوانین سازمان میراث فرهنگی خروج یک خانه از ثبت دلیلی بر اجازه تخریب آن نیست و مالک اجازه تخریب ندارد. چه بسا به دلیل اینکه شخصیت مهمی در گذشته در آن زندگی می‌کرده است ارزش بنا چندین برابر است و مالکان اجازه تخریب آن را ندارند.

ولی با وجود این قانون باز هم مالکان جدید قصد تخریب آن را داشتند و هیچ قانونی حامی این خانه تاریخی نبود. اخیراً یکی از همسایگان خانه نیما به روزنامه شهروند اعلام داشته است: از زمانی که خانه خالی شده راه برای بی‌خانمانان و معتاد‌ها باز شده تا با گذشتن از این دیوار کوتاه و تخریب شیشه‌ها و درب‌های خانه همه چیز را خراب کنند.

یگان حفاظت میراث فرهنگی چند بار برای بازدید از خانه نیما آمده است اما به دلیل اینکه کسی در آن حضور ندارد تا در را باز کند آن‌ها اجازه ورود به ملک را نداشته‌اند.

چندی پیش جمعی از اهل قلم و شاعران، بیانیه‌ای امضا کردند و طی آن خواستار حفظ خانه نیما یوشیج شدند همچنین برخی از آنان تصمیم گرفتند تا با هزینه شخصی خود خانه نیما را خریداری کنند و اینگونه جلوی تخریب آن را بگیرند. آنان با تشکیل گروهی به نام \”خانه‌ام ابری است\” هدف خود را پیگیری می‌کردند.

تأثیر آثار نیما یوشیج بر جریان شعر فارسی

نیما از شاعران معاصر ایران است که به سبب انقلاب و تحول در اساس ساختار شعر کهن با مجموعه شعر افسانه در سال ۱۳۰۱ (که در واقع‌مانیفست شعر نوی فارسی به شمار می‌آید) باعث به وجود آمدن سبکی نو در شعر معاصر فارسی شد و با لقب پدر شعر نوی فارسی شناخته شد.

به طور کلی داشتن نگاهی تازه به انسان و جهان، پرهیز در استفاده از مضامین تکراری و در عوض منعکس کردن مفاهیم سیاسی و اجتماعی جامعه و محیط جغرافیایی خود و به نوعی ایجاد تغییر در محتوا، پایبند نبودن به سنت‌های شعری گذشته، فرار از قالب و چارچوب و عدم رعایت توازن در کوتاه و بلندی مصرع‌ها یا استفاده نکردن از قافیه جز در مواقع ضروری و بسته به نیاز محتوا از جمله ویژگی‌های شعر نو است.

سهم طبیعت در آثار نیما بسیار پررنگ است و او با استفاده از آن‌ها با بیانی رمزگونه و نمادین سعی در به تصویر کشیدن سیمای جامعه دوران خود داشت که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به شعر داروگ اشاره کرد که در آن به بیان اوضاع نامساعد عصر خود می‌پردازد و به مقایسه کشتگاه خشک خود و مقایسه آن در جوار کشت همسایه می‌پردازد و خبر از کی آمدن و بشارت بهار و باران را از قورباغه درختی؛ داروگ با مصرع قاصد روزان ابری، داروگ کی می‌رسد باران می‌پرسد.

در واقع داروگ را می‌توان نماد کسانی دانست که تلاش کردند تا کشور را از فقر، ظلم و استبداد ر‌هایی و آزادی ببخشند و عمران و آبادانی، پیروزی، ‌امید و عدالت را به ارمغان بیاورند.

نکات ضروری درباره سفر به یوش مازندران

اگر یوش را به عنوان مقصد خود انتخاب کردید می‌توانید با سفر به این استان علاوه بر بازدید از خانه موزه نیما یوشیج و دقیقه‌ای خلوت گزیدن بر سر مزار این شاعر نامی از آرامگاه کیا داوود یوش در نزدیکی آن که جزء آثار ملی ایران با شماره ثبتی ۲۰۶۸۵ است و به اعتقاد برخی جزء آتشکده‌های زرتشتیان به شمار می‌آمده دیدن کنید.

بهترین فصل سفر به یوش

با توجه به اینکه یوش دارای اقلیم کوهستانی ست و جزء روستاهای‌ییلاقی خوش آب و هوا با بافتی روستایی در مازندران به شمار می‌آید و با توجه به مساعد بودن شرایط جوی مناسب‌ترین زمان تابستان، بهار و اوایل پاییز هستند ولی این بخش زمستان‌های بسیار سردی دارد. اگر در ۳ فصل یاد شده به یوش بروید می‌توانید شاهد زیبایی طبیعت بکر این روستا شوید و در کنار باغ‌های سیب نزدیک موزه اطراق کنید.

جمع‌بندی

خانه نیما یوشیج که این شاعر بزرگ در آن دیده به جهان گشود، خانه‌ای قاجاری و با سبک و سیاق معماری آن دوره است که به دستور ناظم الایاله، جد نیما، در محله لالوی یوش و با مصالح خشت، گل و چوب بنا شد. این خانه سه در ورودی و اتاق‌های بسیاری دورتادور حیاط دارد که امروز به موزه و کتابخانه تبدیل شده‌اند.

در کتابخانه همه نوع کتابی خواهید دید؛ از جمله کتاب‌هایی که متعلق به نیما نبودند. در اتاق‌های دیگر، آثار و دست نوشته‌های وی قرار دارد. در یکی از اتاق‌ها نقاشی جالبی از مناره قزوین دیده می‌شود که امضای نیما در پایین آن جالب توجه است. موزه نیما یوشیج یکی از جاهای دیدنی استان مازندران محسوب می شود.

عکس‌هایی از نیما نیز در این موزه قرار دارد. به‌علاوه، شعر‌هایی از طرف شاعران مازندرانی که در وصف شهر یوش، مازندران و پدر شعر نو سروده شده است، از دیگر اجزای مجموعه موزه هستند. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی موزه نیما یوشیج و خانه آن در تهران پرداخته‌ایم. ‌امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.