توسط : یکی از شهرهای مهم و مرزی در ایران در استان سیستان و بلوچستان شهر زابل می‌باشد. این شهر یکی از تاریخی‌ترین شهر‌ها در ایران می‌باشد. در زمان‌های قدیم زابل جز مهمی از ایران بوده است و همچنین در شاهنامه فردوسی از این شهر به عنوان زابلستان یاد شده است. که در گذشته در زمان‌های قاجار به دلیل اینکه انگلیسی‌ها به آن نفوذ کردند بخش بسیار بزرگی از آن از ایران جدا شد و در اختیار کشور افغانستان قرار گرفت اما در حال حاضر نیز نیم دیگری از آن به نام استان سیستان خاص در ایران به جا مانده است.
منطقه زابل زادگاه سورنا سردار سپاه ایران و همچنین یعقوب لیث صفاری در دوره اشکانی می‌باشد. ساکنان این منطقه بیشتر اهل سنت حنفی و شیعه اثنی عشری می‌باشند. در ادامه این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی کوه خواجه زابل و دیدنی‌های اطراف آن خواهیم پرداخت.
وجه تسمیه کوه خواجه زابل
کوه خواجه زابل محل دفن فرد بزرگ و مهمی به نام مهدی بوده است که با لقب خواجه از آن یاد می‌شود و اینکه این فرد یکی از دوستداران و طرفداران خاندان علوی در آن زمان بوده است و امروزه از او عنوان خواجه مهدی یاد می‌شود. پس از مرگ این شخص او را بر فراز کوهی در خاک دفن می‌کنند و به همین علت است که نام این کوه پس از اینکه او را در آنجا دفن کردند به عنوان کوه خواجه شناخته می‌شود و امروزه از این کوه با این نام یاد می‌شود.
البته لازم به ذکر است که بگوییم از این کوه با نام‌های دیگری هم یاد می‌شود که می‌توان به کوه نور، کوه موعود، کوه رضا، کوه باطنی، کوه خواجه غلطان، کوه رستم، کوه میلاد، کوه قلعلوس، کوه تخت سلیمان، کوه بابا اشاره نمود که بیشتر افراد با یکدیگر توافق کرده‌اند که نام این کوه، کوه خواجه باقی بماند.
تاریخچه کوه خواجه زابل
این مکان تاریخی یکی از باستانی‌ترین و قدیمی‌ترین کوه‌هایی است که در استان سیستان و بلوچستان و در ایران و همچنین در آثار تاریخی ارزشمندی که در زمان‌های اشکانیان و ساسانیان در این مکان وجود داشته یاد می‌شود. این مکان یکی از پر طرفدار‌ترین مکان‌ها و کمیاب‌ترین مکان‌های تاریخی در دوران حکومت اشکانیان به حساب می‌آید که به آن تخت جمشید خشتی می‌گویند.
بخش‌های بسیار زیادی از این بنا به دلیل یک سری از. عوامل چه انسانی و چه در اثر فرسایش‌های طبیعی مورد ویرانی و تخریبی قرار می‌گیرد همچنان سبک‌های زیبایی معماری که در این سازه زیبا به کار رفته بود در آن همچنان مشخص می‌باشد. با توجه به آنچه که پی بردیم می‌گویند که کوه خواجه زابل در میان تمام اقلیت‌های مذهبی به عنوان یک مکان بسیار مقدس و قابل احترام شمرده می‌شود.
با مطالعه کردن یک سری اسناد و مدارک در زمان زرتشتی این را متوجه شدیم که پیروانی که در این دین هستند به این باور دارند که دریاچه هامون آن‌ها سوشیانت و یا همان طهور منجی آنان می‌باشد.
با توجه به تعالیم دین زرتشتی اسطوره‌های پهلوی و آیین مزدیسنا مردم آن بر این باورند که در اواخر هزاره دوازدهم و برای بار سوم از خاندان بهروز پارسا یک دوشیزه داخل آب‌های هامون وارد شده وفرزندی از او به دنیا می‌آید که آخرین منجی‌ای می‌باشد که معروف به استوت ارته می‌باشد. با توجه به این موضوع است که این دریاچه هامون و کوه خواجه زابل برای مردم آنجا بسیار قابل اهمیت و بسیار مقدس می‌باشد.
حکایت و داستانی در رابطه با این کوه بیان شده است که می‌گویند یک شخص روحانی یا همان فرد سه مغز در زمان‌های ولادت حضرت عیسی در بالای کوه خواجه می‌ایستد و به تماشای یک نور که در هنگام تولد حضرت عیسی از سمت آسمان به زمین می‌افروزد و آن را روشن می‌کند‌ایستاده است که این موضوع یکی از ده‌ها دلیل و علت‌هایی است که این کوه را در میان پیروان دین مسیح قدرتمند می‌کند.
مکان‌های کشف و آثار پیدا شده کوه خواجه
معماری زیبایی که در ساخت آثار این کوه دیده می‌شود شبیه به معماری‌های دوره یونانی می‌باشد. یکی از علت‌هایی که این کوه را شبیه به معماری‌های داخل بین النهرین می‌دانند این است که در بخشی از سرستون‌های آن پیچ‌های توماری شکلی وجود دارد که به شکل گل‌های کوچک پر پر شده نیلوفری یا گل‌های لوتوس در هنر معماری دوره هخامنشی دیده می‌شود. در زمان‌های قدیم چندی از آثار باستانی در این کوه کشف شده که از مهمترین آن‌ها می‌توان به زیارتگاه خواجه مهدی، قلعه کافران، کهن دژ، کک کوهزاد، آتش‌کده و قبرستان‌های باستانی اشاره نمود.
و همچنین سه دیوار دفاعی، دروازه اصلی، آتشکده‌های باستانی، حیاط مرکزی و راهرو‌های جانبی از دیگر بخش‌هایی هستند که در قسمت‌های شرقی در شیب کوه قرار گرفته‌اند. از مهمترین آثار تاریخی در این مکان قلعه‌ی کافرون می‌باشد.
و همچنین از آثاری که از این مکان به جا مانده می‌توان به پله‌های سنگی زیبایی اشاره کرد که در این کوه ارتباطی را میان قلعه کک کهزاد و قلعه کافرون را ایجاد کرده است. از دیگر آثار‌های تاریخی‌ای که در این کوه بنا می‌باشند می‌توان به کوشک چهل دخترون و چهل کنجه اشاره نمود و همچنین آثار دیگری هم در این این کوه وجود دارند که می‌توان به قبر‌های زمان بعد از اسلام و همچنین مقبره‌ی خواجه مهدی اشاره داشت.
در قسمتی که قبر خواجه قرار گرفته است حفره‌ای را در آن مشاهده می‌کنید که اهالی آن منطقه بر این باورند که اگر شخصی با نیت خاص و پاک دست خود را داخل حفره فرو ببرد شئ همزمان با اینکه دستان خود را از حفره خارج می‌کند بیرون می‌آید که به نشانه‌ی برآورده شدن نیت آن شخص می‌باشد البته آن شئ که از حفره پس از نیت خارج می‌شود چیزی مانند پر می‌باشد.
نویسنده‌ی کتاب هنر ایران آندره گلدار که از او به نام مردی به نام خواجه سارای سریر یاد می‌شود که او یکی از فرزندان حضرت ابراهیم و در بین مردم دارای احترام بسیار خاصی می‌باشد همچنین خواجه مهدی در سال ۲۲۰ هجری قمری از برادر مامون الرشید حاکم مداین فرار کرده و در سن ۶۶ سالگی در نزدیکی کوه سیستان توسط دشمنان به قتل می‌رسد. در ایام نوروز مردم به زیارت این شخص رفته و در کنار مزار وی جمع می‌شوند و به ادای نذر و خواندن قرآن برای شخص می‌پردازند.
همچنین در نزدیکی مزار آن دو سنگ وجود دارد که یکی از آن‌ها به معنای شیطان و دیگری به معنای نماد الهی می‌باشد. مردم این محل وقتی به سمت سنگ شیطان می‌روند به آن سنگ پرتاب می‌کنند و هنگامی که به سمت سنگ الهی می‌روند به آن گندم‌های برشته شده پرتاب می‌کنند. همچنین با توجه به روایات گفته شده در رابطه با این کوه قبر برادر دانیال نبی در این کوه واقع است و همچنین این کوه به دستور حضرت سلیمان و همچنین دیو و یا پری در جهت استراحت همسر بیمار خود مورد ساخت قرار گرفت.
از دیگر جذابیت‌هایی که در این کوه می‌باشد می‌توان به آثار نقاشی حک شده بر روی آن و دیگر آثار که بیشتر شامل چهره‌ی پادشاهان و بزرگان و فرمانروایان مختلف در تاریخ‌های گوناگون می‌باشد که تحت عنوانی به نام بخشی از گالری در میانه‌های گروه قرار دارد اشاره نمود. و همچنین از نفیس‌ترین و زیبا‌ترین آثار‌های هنری در این مکان می‌توان به نقاشی دیواری سه مغ و طرح خدای اوروس و همچنین تصویر ملکه و شاه و مهمان‌هایی که در کاخ می‌باشند اشاره کرد.
بیشتر مردم آن محل بر این باورند که دره‌ی سوخته به این دلیل ایجاد شده است که امام شمشیر ذوالفقار را به دره دشمن پرتاب کرده و این موضوع سبب به وجود آمدن این دره شده است که البته سند محکمی در رابطه با به وجود آمدن علت اصلی این دره پیدا نشده است. فردی انگلیسی به اسم اورل اشتین از اولین باستان‌شناس‌هایی است که با انجام تحقیقات بسیاری کوه خواجه زابل را مورد بررسی قرار داد.
این باستان‌شناس انگلیسی در سال ۱۹۱۶ به سیستان و بلوچستان آمد و یک سری تحقیقات را بر روی این کوه از سر گرفت و سپس بعد از گذشت چند سال فرد دیگری به نام پروفسور هرتسفلد آلمانی تبار به حقایق بسیار بیشتری در رابطه با این مکان تاریخی دست پیدا کرد. نتیجه تحقیقات پروفسور هرتسفلد آلمانی تبار را می‌توان در کتاب ایران شرق باستان، سکستان و تاریخ باستان‌شناسی ایران مطالعه نمود.
ارتفاعات در کوه خواجه
در غرب زابل و در ارتفاعات آن قلعه‌ی رستم و کوه خواجه قرار گرفته است. تصویری از رستم پهلوان که‌یه گرد دو سر را در دستان خود دارد در بالای این گروه دیده می‌شود. همچنین در قسمت‌های جنوبی آن هم یک سری از ویرانه‌ها به چشم می‌خورد که به دوره‌ی اشکانیان مرتبط می‌باشد که در زمان‌های خود از عظمت و شکوه بسیاری برخوردار بوده است.
همچنین در فاصله ۳۰ کیلومتری جنوب شهر زابل کوهی به نام کوه خواجه زابل واقع شده است که یکی از تنها پدیده‌های طبیعی و مرتفع در دشت سیستان و بلوچستان می‌باشد ارتفاع این کوه ۶۰۹ متر نسبت به سطح دریا قرار دارد و همچنین در بلندای کوه خواجه زابل مقبره‌ای به نام مقبره‌ی خواجه مهدی که در گذشته یکی از پیروان علوی بوده قرار دارد و نام این کوه از همین آرامگاه برگرفته شده است.
رفتار مردم محل با کوه خواجه زابل
مردمان مسلمانی که در این استان زندگی می‌کنند با شروع عید نوروز به زیارت مقبره‌ی خواجه مهدی در قسمت بالای کوه می‌روند آن‌ها قبل از این که به بالای کوه برسند قربانی می‌کنند و در راه دعا می‌خوانند همچنین مقبره‌ی دیگری هم که در کنار مقبره‌ی خواجه مهدی قرار دارد به نام مقبره‌ی پیر گندم بریان. در کل این کوه برای مردم سیستان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و بسیار به آن توجه می‌کنند همچنین وجود نماد دو سنگی که در کنار مقبره خواجه قرار گرفته است همانطور که گفتیم یکی نماد شیطان و یکی نماد الهی می‌باشد.
توجه به این دو نماد و عمل به یک سری از قوانینی که در وضع این دو نماد وجود دارد برای مردم آن جا بسیار دارای اهمیت و مورد توجه بسیاری از آنان می‌باشد. عمل نکردن به دستورات و قوانینی که در رابطه با این مقبره وجود دارد مردم آن محل را بسیار ناراحت و خشمگین می‌کند و نوعی بی‌احترامی به آداب و رسوم آن‌ها محسوب می‌شود.
نحوه دسترسی به کوه خواجه
برای اینکه به کوه خواجه زابل دسترسی پیدا کنید اول از همه باید به جاده‌ی اصلی زابل _ زاهدان وارد شوید با ورود به این جاده شما به روستای سرسنگ و پس از آن به روستای لطف‌الله برخورد می‌کنید فاصله‌ی این روستا‌ها تا کوه تقریباً حدود ۳ کیلومتر می‌باشد همچنین در اطراف کوه خواجه امکانات رفاهی و تفریحی بسیاری برای مسافران و گردشگران به وجود آمده است و پس از این که از مسیر فنس کشی شده عبور کنید باید مقداری از راه را پیاده روی کنید.
همچنین پس از گذشت مدت زمانی شما می‌توانید پس از پیاده روی از وسایل نقلیه عمومی که در طی مسیر رسیدن به بالای کوه خواجه وجود دارد در ادامه راه استفاده نمایید تا زودتر به مقصد خود نزدیک شوید. در آخر پس از گذشتن از این مسیر به آرامگاه خواجه در بالای کوه نزدیک می‌شوید.
جمع‌بندی
امروزه جاذبه‌های تاریخی دیدنی بسیار زیادی وجود دارند که برخی از آن‌ها مظلوم واقع شده‌اند و کمتر از بقیه‌ی جاذبه‌های دیگر دیده و شنیده شده‌اند با اینکه ممکن است محبوبیت و شهرت بسیار زیادی را برخوردار باشد اما کمتر کسی است که آن‌ها را بشناسد و به آن‌ها رجوع کند یکی از این جاذبه‌های طبیعی که کمتر دیده شده است در استان سیستان و بلوچستان کوه بسیار زیبا و بلندی اشت که به آن کوه خواجه می‌گویند.
همچنین باید بگوییم که این کوه یکی از آثار باستانی بسیار زیبا و خارق‌العاده در این شهر می‌باشد. شکل ظاهری این کوه به شکل ذوزنقه می‌باشد که در وسط آن دریاچه‌ی هامون قرار گرفته است همچنین نام دیگر کوه خواجه به عنوان نام کوه خواجه زابل هم در میان مردم مورد شناخت قرار گرفته است.
لازم به ذکر است که در گذشته دریاچه‌ی هامون از آب زیادی برخوردار بوده است اما امروزه در وسط کوه خواجه زابل جزیره‌ای کوچک به وجود آمده که اطراف کوه را زمین در بر گرفته که کاملاً خشک می‌باشد و دیگر خبری از آب‌های دریاچه مانند گذشته در آن نیست. یکی از این جاذبه‌های طبیعی که کمتر دیده شده است.
در استان سیستان و بلوچستان کوه بسیار زیبا و بلندی می‌باشد که به آن کوه خواجه می‌گویند همچنین باید بگوییم که این کوه یکی از مهمترین جاهای دیدنی در استان سیستان و بلوچستان می‌باشد. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی کوه خواجه زابل و دیدنی‌های آن پرداخته‌ایم. امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
