توسط : استان گلستان یکی از بخش‌های ایران است که از گذشته تا به امروز حاکمان نگاه خاصی به آن داشته‌اند. این استان شهری را در درون خود جای داده است که اسم آن گنبد کاووس می‌باشد. این هر از مکان‌های تاریخی و بنا‌های قدیمی زیادی برخوردار می‌باشد که یکی از معروف‌ترین ان‌ها برج قابوس و یا همان برج گنبد قابوس نام دارد. قدمیت این برج بی‌بیش از ۱۰۰۰ سال می‌رسد که به طور کلی به سده چهارم هجری شمسی باز می‌گردد.
این بنا توانسته عنوانی مهم در جهان را از آن خود کند و آن هم این است که بلندیت برج آجری جهان نامیده می‌شود و تا کنون کشوری نتوانسته از گذشته خود تا الان برجی به این ارتفاع بسازد که سراسر از آجر ساخته شده باشد. این برج علاوه بر نشان قدمت و اصالت ایران و معماری ایران می‌باشد، نماد مردمان ترکمن این شهر هم به حساب می‌آید و مردمان بومی آن منطقه بسیار بر روی این بنای تاریخی خود حساس می‌باشد.
گنبد قابوس با ارتفاعی ۱۵ متری بر روی یک تپه خاکی این شهر واقع شده به طوری که افرادی که در اسن شهر زندگی می‌کنند می‌توانند از بیشتر نقاط این شهر این برج قابوس را مشاهده کنند. ارتفاع این برج با حساب کردن پی آن به بیش از ۷۲ متر از سطح زمین می‌رسد. معماری یاین برج به گونه‌ی حرفی و منحصر به فرد می‌باشد که تا کنون با اینکه علم معماری و ساختمان‌سازی پیشرفت کرده اما نتوانسته‌اند مانند این برج را در جای دیگر جهان با این ارتفاع بسازند.
در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی برج گنبد قابوس و معماری منحصر به فردش که موجب جهانی شدن این برج شده است خواهیم پرداخت.
معرفی برج گنبد قابوس
همانطور که گفته شد این برج با ارتفاعی بیش از ۷۲ متر از سطح زمین و قدمتی طولانی که بی‌سده چهارم هجری شمسی باز می‌گردد و معماری جذاب و عجیب یکی از شگفتی‌های جهان شده و محدوده زمانی ساخت این برج به دوران حکومت پادشاه شمس‌المعالی قابوس ابن وشمگیر، که یکی از پادشاهان و حاکمان آل زیار بوده باز می‌گردد.
بر اساس نظر تاریخ دان‌ها و تاریخ‌شناسان و از همه مهم‌تر با استناد به کتیبه‌ای آجری که در درون این بر واقع شده است وبه زبان خط کوفی نگاشته شده است می‌توان فهمید که سال ساهت این بنا به سال ۳۸۵ هجری شمسی و یا ۳۹۷ هجری قمری باز می‌گردد. که دستور ساخت این بنا را قابوس ابن وشمگیر داده که در شهر جرجان یا همان کنبد کاووس امروزی بنا نهادند.
ارتفاع این برج اتفاقی خاص در معماری نیست زیرا در آن زمان برج‌هایی که از این گنبد بلند بوده‌اند هم ساخته شده‌اند اما مطلبی که نظر همه معماران جهان را به خود جلب کرده این است که این گنبد با این ارتفاع به گونه‌ای ساخته شده است که تمام از آجر می‌باشد و از وسیله و یامصالح دیگری که چشمگیر باشد در آن استفاده نشده است.
بسیاری از معماران امروزی یک در جهان معروف و محبوب می‌باشد و چندین بنای خارق العاده از خود تا کنون بر جای گذاشته‌اند گفته‌اند که این بنا یک برج خارق العاده و منحصر به فرد می‌باشد و به خاص بودن این برج اعتراف کرده‌اند.
یکی از عجایب دیگر این برج این است که تا کنون هیچ فردی نتوانسته کاربرد اصلی اسن گنبد و یا طرز ساخت ان را متوجه شود و همین علت موجود شده است که معماران و گردشگران زیادی از سراسر دنیا به خاطر پیدا کردن این موضوع به ایران و این شهر سفر کنند تا شاید اولین نفر آن‌ها باشند.
معماری گنبد قابوس
برج قابوس نماد معماری اصیل مسلمانان و اسلام می‌باشد که در طرز ساخت این گنبد دو شیوه بزرگ معماری دیده می‌شود که با تلفیق این دو شیوه این برج به سر انجام رسید. این دو شیوه و روش هم به شیوه معماری خراسانی و شیوه معماری رازی بر می‌گردد.
شیوه بزرگ معماری خراسانی از سده اول تا سده چهارم هجری ادامه داشت و جز بزرگترین روش‌های معماری زمان خود بود. ویژگی برز این روش را می‌توان به ساختن مسجد‌هایی اشاره کرد که حالتی شبستانی دارند و در برخی موارد به گونه‌ای چهل ستون هم معماری می‌شده‌اند و قوص‌های تخم مرغی و بیضی را هم به همراه خود داشته‌اند.
شیوه معماری رازی بیشتر در سده‌های پنچم تا اوایل سده هفتم که برابر می‌شده با دروان حکومت سلجوقیان، سامانیان، و در نهایت خوارزمشاهیان بسیار رواج داشته و آثار زیادی که با استفاده از این معماری ساخته شده‌اند را در دورانی که ذکر شد برای ما تا کنون به جای مانده است. شیوه اصلی این معماری خاص را می‌توان به استقاده کردن از مصالخ و وسایل مرغوب در ساخت یک بنا، ساخت و استفاده از آجر ه‌های لعاب دار و بدون لعاب دار، گچ بری‌های منحصر به فرد و محسور‌کننده، استفاده از طرح چهار ایوانی در معماری رازی، استفاده و به کار‌گیری از نگار‌های آجری همراه با خطوط مستقیم و شکسته و….
مساحت گنبد کاووس
استفاده کردن از پلان‌های ۱۰ پر در این گنبد موجب مهم‌تر شدن و خاص‌تر شدن و از همه مهم‌تر باعث تمایز شدید این برج با دیگر برج‌های هم رده خود و حتی امروزی شده است. این امر نشان دهنده این می‌باشد که علوم اسلام و ریاضیات جهان اسلام در هزار اول که به گونه‌ای قبل از میلاد مسیح بوده به همراه هوش بسیار معماران ایرانی قدرت این حکومت و دین را به رخ دیگر ادیان می‌کشاند.
همانطور که در این مقاله به آن ذکر شده در برخی منابع و مکاتب تاریخی ارتفاع برج گنبد قابوس به ۵۵ متر رسیدهو ثبت شده است اما در دیگر نوشته‌های تاریخی و اسناد تاریخی که درصد بیشتر نسبت به نظر قبلی دارد ارتفاع گنبد قابوس را به ۷۲ متر از سطح زمین ثبت کرده‌اند البته این نکته شاید برای شما مهم باشد که تپه‌ای که برج قابوس بر روی آن بنا نهاده شده است تقریباً ۱۵ متر ارتفاع دارد.
معماری جالب و بی‌نظیر این برج به گونه‌ای می‌باشد که قطر آن در بخش‌ها و قسمت‌های پائینی وابتدای گنبد به ۱۷ متر می‌رسد اما هرچه ارتفاع به سمت بالا می‌رود و به قسمت‌های میانی و اواخر برج می‌رسیم قطر این گنبد به ۱۵. ۵ متر هم می‌رسد و این نشان دهنده هوش و زکاوت معماران ایرانی می‌باشد. سایر اندازه‌های گنبد قابوس برابر است با:
- ضخامت دیوار: ۴. ۸ متر
- قطر داخلی: ۹. ۶ متر
- محیط داخلی: ۳۰. ۱۴۴ متر
- محیط خارجی: ۶۰. ۲۸۸ متر
برج گنبد قابوس
داستان‌های برج گنبد قابوس
همانطور که طرز ساهت و معماری این برج برای جهانیان یک سؤال بزرگ و مبهم می‌باشد که جنبه‌ای جالب و عجیب هم دارد اما در کنار همه این‌ها افسانه‌های بومی و محلی و داستان‌هایی که برای این برج از قئیم در گوش مردم تعریف می‌کردند هم جالب و عجیب می‌باشد که شنیدن آن‌ها می‌تواند شما را به وجد بیاورد. در ادامه این مقاله به معرفی این داستان‌ها و افسانه‌ای جالب خواهیم پرداخت.
تابوت آویزان کاووس
اگر قص دارید که از این برج و یا گنبد قابوس دیدن کنید فقط کافی است که مقداری با بومیان ان جا بنشینید و کمی سخن بگویید تا آن‌ها داستان‌های جالب اما در برخی موارد علمی برای شما بازگو کنند. داستان معروفی که همه بومیان تقریباً آن را می‌دانند این است که در زمان گذشته که این برج ساخته شده بود تابوتی شیشه‌ای که در آن قابوس وجود داشته از فاصله ۵۰ متری بر روی هوا در درون این برج نگهداری می‌شده است.
اما موضوعی که این فرضیه و داستان را رد می‌کند این است که قابووس خود یک فرد و حاکم مسلملن بوده و همین امر کافی است که این داستان را به طور جد و قطعی رد کند.
تونل مخفی تا روسیه
در یک بازه زمانی کوتاه حکومت روس قسمتی از مناطق شمال کشور ما را اشغال کردند و برای اینکه در ان بازه زمانی روس‌ها ا ما مشکل داشتند هیئتی تشکیل شد تا این بحث و مشکل را به گونه‌ای مسالمت‌آمیز حل کنند. در طی این گفت و گو‌ها تصمیم گرفته شد که برج گنبد قابوس را به روس‌ها بدهیم تا مشکل برطرف شود.
در این مدت که این برج در نزد روس‌ها اشغال یود چندین پادگان نظامی در اطراق این گنبد از طرف روسیه برپا شد. در سال۱۸۸۶ میلادی هیئتی از سمت دولت روس به این منطقه آمد تا کاووش‌هایی را در این منطقه انجام دهد. این هیئت روسی با کندن حفرع ای۱۱ متری در این بنا متوجه شدند که تپه‌ای که گنبد قابوس بر روی ان ساخته شده است طبیعی نبوده و بلکه دس ساز خود انسان بوده زیرا در زیر این تپه روس‌ها زیر ساز‌های آجری پیدا کرده بودند.
نکته جالب اینجا است که هسچ گونه جسدی هم در این حفره و گدال آجری پیدا نکردند به غیر از این حفره آجری روس‌ها متوجه این شدند که در اطراف این گنبد دو خندق با سایز‌های متفاوت و مختلف ساهته شده است و در درون آن‌ها ساخت و ساز‌های دیگری هم انجام شده است. با کشف همین موارد شایعاتی بر سر زبان مردم و مسئولین افتاد که روس‌ها در زمان اشغالی این گنبد تونلی تا مرز‌های کشور خود یعنی روسیه کنونی بنا کرده‌اند.
کتیبه‌های برج قابوس
روی بدنه گنبد قابوس یک قاب مستطیی شکل بنا شده است که درون آن دو ردیف کتیبه وجود دارد که این کتیبه‌ها کوفی می‌باشند و خبر از ساخت این بنا و اتفاقات مهم آن دوره را می‌دهد. ابعاد این قاب مستطیلی شکل دو متر در ۸۰ سلنتی متر بوده که برای ساخت این قاب از آجر‌های نیمه گرد استفاده شده که برای همه‌گان قابل مشاهده می‌باشد.
گنبد کاووس کجاست؟
این برج یا همان گنبد قابوس در استان گلستان و شهر تاریخی گنبد کاووس واقع شده است. برای رسیدن به این پنبد پس از آن که وارد این شهر شدید ابتدا از مسیر خیابان امام خمینی به مسیر خود ادامه دهید و پس از کمی طی کردن مسیر گنبد قابوس را می‌توانید به راحتی مشاهده کنید.
این مجموعه از ساعت ۸. ۳۰ الی ۲۰ در ماه‌های فروردین تا شهریور و در شیش ماه دوم سال از ساعت ۸. ۳۰ الی ۱۹ باز می‌باشد و شما گردشگران عزیز می‌توانید در این ساعات از این گنبد جذاب دیدن فرمائید.
امکانات برج گنبد قابوس
در اطراف این برج محوطه‌ای ساخته شده که الان به اسم باغ ملی شهر گنبد قابوس شناخته می‌شود و شمامی توانید پس از بازدید و یا قبل از رفتن به برج قابوس از امکانات این محوطه استفاده کنید و استراحتی نیز داشته باشید. در پارک قابوس یا همان باغ ملی امکاناتب برای شما فراهم شده تا بتوانید نیاز‌های خود را در آن جا فراهم سازید.
ثبت ملی و جهانی برج گنبد قابوس
گنبد قابوس در سال ۲۰۱۲ میلادی در مراسم سی و ششمین همایش یونسکو توانست عنوان پانزدهمین بنای تاریخی و یا آثار تاریخی ایران را از آن خود کند. قبل‌تر از این اجلاس در تاریخ ۱۳۱۰ هجری شمسی این اثر به لیست و فهرست آثار ملی کشور ایران به ثبت رسید.
جمع‌بندی
برج گنبد قابوس یا همان گنبد کاووس جز آثار تاریخی عجیب ایران تلقی می‌شود زیرا هنوز که هنوز است کسی نتوانسته راز ساخت و معماری منحصر به فرد این برج را کشف کند و یا عیت همین بنا با همبن ارتفاع را در جای دیگری بسازند.
این برج محسور‌کننده از جاهای دیدنی استان گلستان محسوب می شود که سالان گردشگران ایرانی و خارجی زیادی را به سمت خود جذب می‌کند و معماری و شکوه و عظمت خود را به رخ آن‌ها می‌کشاند.
این برج با ارتفاعی تقریباً ۷۲ متر از سطح زمین توانسته عنوان بلندترین برج آجری دنیا را به اسم خود ثبت کرده است. این برج توانسته در سال ۲۰۱۲ میلادی در کنگره‌ای که ششمین دوره اجلاس یونسکو بوده خود را به عنوان پانزدهمین بنای تاریخی منحصر به فرد ثبت جهانی شود.
در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی برج گنبد قابوس و دیدنی‌های آن به همراه معماری منحصر به فردش پرداخته‌ایم. امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
