توسط : ذخیره‌گاه زیست‌کره، منطقه حفاظت شده و پارک ملی دنا یکی از مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران است که در رشته‌کوه دنا در استان‌های اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. رشته‌کوه دنا با ۸۰ کیلومتر طول، طولانی‌ترین رشته‌کوه زاگرس است و ۴۹ قله با ارتفاع بالاتر از ۴۰۰۰ متر دارد.
زیستگاه‌های مهم حیات وحش دنا عبارتند از: تنگ شاه قاسم، چهارتنگ کل نقره‌ای، تنگ پوتک، تنگ قدویس، شنبلیه دون، تنگ شهسوار، تنگ حیدری، خاریدون، تل سیاه، آلج، گورویل، آب ملخ، تنگ پونه‌ای، گردنه بیژن، تنگ حرا، تنگ طوفال، آبشار دره ناری، بن شاهی، گردنه اتابکی، تل سبز و… می‌باشد. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی پارک ملی دنا و تنوع پوشش گیاهی و جانوری آن خواهیم پرداخت.
پارک ملی دنی
پارک ملی دنا با ۸۰ کیلومتر طول طولانی‌ترین رشته کوه زاگرس است و کوهنوردان بنام جهان این رشته کوه را آلپ ایران نام نهاده‌اند. دنا منطقه‌ای کوهستانی با شیب تند و رژیم بارش برفی و تبخیر و تعرق کم و پتانسیل سیل‌گیری بالا می‌باشد. دنا که دنباله رشته کوه‌های زاگرس است، دارای ۴۹ قله با ارتفاع بالاتر از ۴۰۰۰ متر است.
تیپ کوه‌ها با شیب عمومی بالاتر از ۶۰ درصد و اختلاف ارتفاع بیش از ۵۰۰ متر از ارتفاع ۳۱۰۰ متر تا ۴۲۸۷ متر حدود ۸۹ درصد اراضی محدوده منطقه حفاظت شده دنا را به خود اختصاص می‌دهد. مرتفع‌ترین نقطه این منطقه قله قاش مستان (بیژن ۳) با ارتفاع ۴۴۳۵ متر است. پست‌ترین نقطه در شمال غربی با ارتفاع ۲/۱۳۵۹ متر است.
این منطقه ناحیه‌ای است کاملاً کوهستانی، صخره‌ای با پرتگاه‌ها و ارتفاعات صعب العبور و در دامنه‌ها با وجود یکسری تپه ماهور، دارای بلندترین نقطه ارتفاعی ۴۴۲۵ متر با اختلاف ارتفاع بلندترین و پست‌ترین نقطه منطقه حداقل ۳۰۰۰ متر می‌باشد.
منطقه حفاظت شده دنا از نظر تنوع گونه‌های گیاهی بسیار با ارزش است و با توجه به مجموعه درختان و گیاهان جنگلی، مرتعی، دارویی، خوراکی و تزئینی، سرمایه ژنتیکی با ارزشی محسوب می‌شود.
حیات وحش این منطقه معرف تنوع زیستی جانوران کوهستان زاگرس می‌باشد. در سال ۱۳۸۹ منطقه حفاظت شده دنا با موافقت شورای عالی یونسکو به عنوان ذخیرگاه زیست کره شناخته شد.
پیش از ثبت دنا در کهگیلیویه و بویراحمد، ۹ ذخیره گاه پارک‌های ملی ارومیه، گلستان، کویر، مناطق حفاظت شده ارسباران در آذربایجان شرقی، توران در استان فارس، گنو و حرا در هرمزگان، ارژن و پریشان در استان فارس و پناهگاه حیات وحش میانکاله استان مازندران چندین سال پیش در فهرست ذخیرگاه‌های زیست کره ایران در یونسکو ثبت شده بودند.
پوشش گیاهی
در دامنه‌های جنوبی پارک ملی دنا و منطقه حفاظت شده دنا تا ارتفاع ۲۵۰۰ متر جنگل بلوط همه جا را پوشانده است. در میان این درختان و نواحی و ارتفاعات مختلف گونه‌های جنگلی دیگری نظیر بنه، کیکم، ارژن، شن و انواع بادام کوهی مشاهده می‌شود اما تسلط کامل با گونه بلوط Quercus Branti می‌باشد.
- از ارتفاع ۲۵۰۰ متر به بالا جنگل بلوط تمام شده و درختچه‌های ارژن، شن، انواع گون‌ها و درختان سرو کوهی دیده می‌شود.
- از ارتفاع ۳۵۰۰ متر به بالا اثری از درخت و درختچه در این منطقه مشاهده نمی‌شود و تنها شاهد پوششی از گون‌ها و گیاهان علفی و بوته‌ای در سطح زمین می‌باشیم.
- از ارتفاع ۴۰۰۰ متر به بالا دیگر خبری از بوته‌های سطحی منطقه نیست و تنها شاهد گیاهان کوچک و زیبایی در پناه سنگ‌ها و شکافت صخره‌ها هستیم و برخی از این گیاهان در اوایل تابستان گل‌های ریز، رنگین و بسیار زیبایی به بار می‌آورند.
- حداقل ۱۲۰۰ گونه گیاهی درمنطقه شناسایی شده که از این تعداد ۵۰ گونه آندمیک مختص این منطقه می‌باشد.
- تعداد تیره‌های شناسایی شده حدود ۹۰ تیره از ۱۵۰ تیره گیاهی ایران
- تعداد ۴۳۰ جنس از ۱۲۱۵ جنس گیاهی ایران
- تعداد ۱۲۰۱ گونه گیاهی از ۷۵۰۲ گونه گیاهی ایران
- تعداد ۵۰ گونه آندمیک برابر ۱۷% کل گونه‌های اندمیک ایران
- ۱۰۰ گونه از ۵۰۰ گونه درخت و درختچه ایران
- وجود تعداد ۱۲۸ گونه دارویی، ۱۱۰ گونه زیستی وحشی، ۸۴ گونه رنگده و ۶۱ گونه خوراکی وحشی، بیانگر ارزش دارویی، خوراکی، مرتعی و حفاظتی گیاهان دنا است.
پارک ملی دنا
گونه‌های شاخص جانوری
تاکنون تعداد ۱۶۹ گونه جانوری در این منطقه شناسایی شده است.
خوشبختانه با حفاظتی که در ۱۷ سال گذشته که از این زیست بوم حیاتی به عمل آمده، شاهد رشد و تکثیر گونه‌های حائز اهمیت چون کل و بز، خرس قهوه‌ای، خوک وحشی، پلنگ و … می‌باشیم. وجود حیواناتی چون هما، عقاب طلایی و پلنگ که در رأس هرم غذایی قرار دارند، نشان از کیفیت این زیستگاه دارند.
پستانداران
تعداد گونه‌های پستاندار پارک ملی و منطقه حفاظت شده دنا عبارتند از: کل و بز، گراز، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گرگ، روباه، کفتار، شغال، گورکن، موش کور، موش خرما، سنجاب جنگلی، خرگوش، سمور، راسو، خفاش، نعل اسبی، گربه وحشی، کاراکال، خفاش گوش بلند، سگ آبی، تشی، جوجه تیغی، سیاه گوش و گوزن زرد ایرانی (در اسارت)
پرندگان
پرندگان منطقه پارک ملی و منطقه حفاظت شده دنا شامل ۸۴ گونه است که شاخص‌ترین آن‌ها عبارتند از: خانواده قرقاول، کبک دری، کبک معمولی، تیهو، بلدرچین، شاه بوف، جغد‌های ماهی خوار، جغد گوش دراز، جغد جنگلی، عقاب پرپا، عقاب جنگلی، عقاب طلایی، کبوتر چاهی، خانواده سبزقبا، خانواده ماهی خورک، خانواده هدهد، خانواده دارکوب، خانواده چکاوک، خانواده سار، خانواده کلاغ، خانواده گنجشک، خانواده سهره و خانواده باز.
آبزیان
تعداد ۲۰ گونه آبزی در دنا شناسایی شده‌اند که برخی از آن‌ها عبارتند از: عروس ماهی، خرچنگ، ماهی قزل آلا، ماهی شیربت (سرخه)، ماهی لوتک، سیاه ماهی (زردک)، سس ماهی (سردراز)، مارماهی، سگ ماهی، ماهی گل خورک، رفتگر ماهی و انواع حشرات آبزی
دوزیستان و خزندگان
در منطقه و پارک ملی دنا تعداد ۳۹ گونه شناسایی شده‌اند که شاخص‌ترین آن‌ها عبارتند از: لاک پشت، قورباغه، وزغ، افعی، مار جعفری، تیرمار، پله مار، کورمار، مار آبی، مار پلنگی، مار قیطانی، مار دشتی، شترمار، آگاما و مارمولک
گونه‌های در معرض خطر انقراض یا تهدیده شده
دلیجه کوچک، اردک مرمری، خفاش مدیترانه‌ای، کل و بز، بالابان، کرکس کوچک، عقاب تالابی، عقاب شاهی، فاخته خاوری، پلنگ ایرانی، گربه وحشی، گربه جنگلی، سیاه گوش، دال معمولی، پیغو.
زیستگاه‌های مهم حیات وحش دنا
تنگ شاه قاسم، چهارتنگ کل نقره‌ای، تنگ پوتک، تنگ قدویس، شنبلیه دون، تنگ شهسوار، تنگ حیدری، خاریدون، تل سیاه، آلج، گورویل، آب ملخ، تنگ پونه‌ای، گردنه بیژن، تنگ حرا، تنگ طوفال، آبشار دره ناری، بن شاهی، گردنه اتابکی، تل سبز، گردنه مورک، جنگل‌های بلوط حاشیه دنا، تنگ بن رود، تنگ کره، نهمون، مورطویله، خاکی، قبله و آسمونی که در این زیستگاه‌ها گردشگران، پژوهشگران و علاقه‌مندان به طبیعت می‌توانند سیمای حیات وحش زاگرس را با چشم مسلح و غیر مسلح براحتی رؤیت کنند و اکولوژی جامع حیات وحش را می‌توان در این منطقه مورد مطالعه و بررسی قرار داد.
آمار گونه‌های شاخص حیات وحش پارک ملی دنا
کل و بز ۲۹۲۴، کبک معمولی ۵۲۹۱، خرس قهوه‌ای ۴۶، کبک دری ۷۹، پلنگ ۶، عقاب دو برادر ۳۱.
تعارضات و تهدید‌ها
وجود فرهنگ شکار و صید بین مردم محلی منطقه، چرای بیش از حد دام، افزایش جمعیت روستایی و شهری، تخریب مراتع، قطع درختان جنگل، تبدیل اراضی جنگلی به کشاورزی، جاده‌سازی، فراهم نبودن زمینه‌های اشتغال برای جذب نیروی کار، گرایش مردم به کشاورزی سنتی در اراضی نامناسب، جمع‌آوری گیاهان دارویی و خوراکی، عدم مدیریت جامع در بهره‌برداری از منابع طبیعی، وجود پروانه چرای دام مازاد برظرفیت مراتع، بخشی از عوامل تهدید تنوع زیستی منطقه حفاظت شده و پارک ملی دنا است.
ویژگی‌های جمعیتی
طبق سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ جمعیت ساکن در منطقه دنا برابر با ۲۷، ۱۹۷ نفر است که از این میزان جمعیت حوزه شمالی ۴۰۷۰ نفر و حوزه جنوبی آن ۲۳، ۱۲۷ نفر بوده است. مهمترین مراکز جمعیتی مستقر در حاشیه منطقه حفاظت شده دنا شامل شهر سی سخت، شهر پاتاوه، مجموعه روستا‌های کره، روستای می‌مند، روستای سیور و مجموعه روستا‌های پادنا می‌باشد.
اقلیم
اقلیم پارک ملی دنا در زمره مناطق مرطوب سرد و نیمه مرطوب سرد قرار دارد. به طور کلی حداقل دمای مطلق ۱۸- و حداکثر دمای مطلق ۳۹ درجه سانتیگراد به ترتیب در‌ایستگاه‌های یاسوج و پاتاوه می‌باشد. با بررسی خطوط هم باران، متوسط بارندگی در منطقه ۶۹۴ میلی‌متر بوده است.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده دنا با ۸۰ کیلومتر طول طولانی‌ترین رشته کوه زاگرس است و کوهنوردان بنام جهان این رشته کوه را آلپ ایران نام نهاده‌اند. رشته کوه دنا دارای ۴۹ قله با ارتفاع بالاتر از ۴۰۰۰ متر است.
جمع‌بندی
این پارک ملی و منطقه حفاظت شده با طول ۸۰ کیلومتر طولانی‌ترین رشته کوه زاگرس است. پارک ملی دنا منطقه‌ای کاملاً کوهستانی با صخره‌ها، پرتگاه‌ها و ارتفاعات صعب العبور است.
همین دلیل مانع ایجاد سیل‌های ویرانگر و نابود‌کننده جهت از بین رفتن پوشش گیاهی و حیات وحش این منطقه شده. در این پارک که دنباله رشته کوه‌های زاگرس است شما شاهد ۴۹ قله با ارتفاع‌هایی بیش از ۴۰۰۰ متر هستید. پست‌ترین نقطه این منطقه حداقل ۳۰۰۰ متر ارتفاع دارد.
منطقه حفاظت شده پارک ملی یکی از غنی‌ترین مناطق جهان از لحاظ گونه گیاهی در حال انقراض است. در این منطقه هیچ گونه مجوز شکار صادر نمی‌شود. بنابراین افرادی که علاقه به طبیعت بکر و دست نخورده و همچنین علاقه به گیاهان و جانوران خاص هستند می‌توانند با سفر به این پارک تمامی نیاز‌های خود را در این زمینه برطرف سازند.
پارک ملی دنا یکی از جاهای دیدنی کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی پارک ملی دنا و تنوع پوشش گیاهی و جانوری آن پرداخته‌ایم. امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
