توسط : استان قزوین با دارا بودن حدود ۱ درصد از مساحت کشور حدود ۱۱ درصد از آثار باستانی مربوط به تاریخ ایران را در خود جای‌داده است. زیبایی‌های تاریخی و طبیعی موجود در شهر قزوین موجب شده است تا بسیاری از گردشگران برای تماشای آن خود را به این شهر زیبا برسانند. دولتخانه صفویه یکی از زیباترین آثار به جا مانده از تاریخ است که شما را به ژرفای اصالت و هویت ایرانی خواهد برد.
قزوین به عنوان منطقه‌ای استراتژیک دارای اهمیت فراوانی در سده‌های مختلف داشته است. طغرل در سال ۴۳۳ هجری قمری قزوین را فتح نمود و برخی از سران کشور با آلب ارسلان در قزوین بیعت نمودند. وقوع چنین رویداد‌های تاریخی در قزوین نشان از اهمیت این منطقه در نزد حکام زمان داشته است.
شاه‌طهماسب صفوی به علت نزدیک بودن تبریز به مرز‌های عثمانی، پایتخت را از تبریز به قزوین انتقال داد و همین مسأله موجب احداث بنا‌هایی ماندگار و نفیس در شهر زیبای قزوین گشت. وجود طبیعت زیبا و آب‌وهوای مطبوع موجب گشته تا بسیاری از پادشاهان وقت، قزوین را برای اقامت دائم یا موقت خود انتخاب نمایند.
باغستان سنتی قزوین یکی از مهم‌ترین دلایل مطلوب بودن آب‌وهوای این منطقه است. شاه‌طهماسب پس از انتقال پایتخت، دستور ساخت باغ بزرگی در مرکز شهر را داده و همین مسأله بر زیبایی‌های این شهر افزوده است. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی دولتخانه صفویه در استان قزوین خواهیم پرداخت.
دولتخانه صفویه
مجموعه دولتخانه صفویه با نام‌های دیگری همچون باغ سعادت آباد، ارگ طهماسبی یا ارگ سلطنتی صفویان، باغ فرهنگی قزوین و مجموعه باغ صفوی در استان قزوین، شهر قزوین قرار دارد و مساحتی بالغ بر شش هکتار را شامل می‌شود. این مجموعه تاریخی میان خیابان‌های سپه، پیغمبریه، سبزه میدان و هلال احمر واقع شده است.
درواقع مجموعه باغ صفوی از اول خیابان سپه قزوین شروع می‌شود و تا بلوار نادری ادامه دارد. پس از اینکه قزوین به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد، این مجموعه به دستور شاه طهماسب صفوی ساخته و سپس در زمان حکومت افشاریه، زندیه، قاجار و پهلوی ساختمان‌هایی به این مجموعه افزوده و نیز تعدادی از بنا‌های قدیمی آن تخریب شد.
مجموعه باغ صفوی از کاخ چهلستون یا عمارت کلاه فرنگی در شمال این محوطه شروع و تا سر در عالی‌قاپو در جنوب آن ادامه دارد.
مابین بنای تاریخی عالی قاپو و ساختمان عمارت چهل ستون چند فضای باز، حیاط و ساختمان‌های دیگر واقع شده و این دو بنا تنها ساختمان‌های مربوط به زمان صفوی هستند و بنا‌های دیگر این دوره که شامل عمارت نادری، ۷ دروازه ورود به مجموعه (که یکی از آن‌ها سردر عالی قاپو است)، میدان بزرگ شهر، عمارت جهان‌نما، برج کبوتر، چند دیوان‌خانه و استخر بزرگ می‌باشد تخریب شده‌اند.
از دیگر بنا‌های موجود در این مجموعه که در زمان قاجار و پهلوی احداث شده‌اند می‌توان به عمارت پهلوی، عمارت قاجاری، گراند هتل، مدرسه‌امید، موزه قزوین و غیره اشاره کرد. تعدادی از این بنا‌ها اکنون در حال مرمت و بازساری هستند.
با ورود به مجموعه باغ صفوی می‌توانید به ۵۰۰ سال قبل برگردید و با نوع معماری گذشتگان تا حدودی آشنا شوید. از ویژگی‌های مثبت این مجموعه قرار گرفتن چندین بنای تاریخی با فاصله کم از هم است که در کمتر جایی می‌توان این ترکیب را مشاهده کرد و به این ترتیب بازدید نیز بسیار آسان‌تر می‌باشد.
تاریخچه مجموعه باغ صفوی
بعد از اینکه شاه طهماسب قزوین را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد، با تأسیس دولت خانه و سکونت اشراف و مقامات در قزوین، چهره شهر شروع به تغییر کرد و دوران اوج قزوین رقم‌زده شد. در همین دوران، به دستور شاه طهماسب معماران برجسته کشور گرد هم آمدند و کار ساخت و طراحی این مجموعه و باغ درون آن شروع شد و تا دوران قاجار و حتی پهلوی طول کشید، اما از همان ابتدا این مجموعه، باغ صفوی نام گرفت.
معماری دولتخانه صفوی
دولتخانه‌ی صفوی مجموعه‌ای از کاخ‌ها و باغ‌های صفوی بوده است که هفت درِ ورودی داشت. وسعت مجموعه امروز ۸۵۰۰۰ متر مربع است. سردر عالی قاپو تنها درِ باقیمانده و اصلی‌ترین درِ مجموعه‌ی دولتخانه صفویه بوده است.
کاخ چهلستون تنها کاخ باقیمانده این مجموعه از دوره‌ی صفویه است. بقعه و مدرسه‌ی پیغمبریه، ورودی ایوان نادری و عناصر باقیمانده‌ی بنای صفوی به شکل طاق و چشمه‌هایی در حیاط ساربان‌ها و بنای معروف به زورخانه از جمله بنا‌های دوره‌ی صفویه‌ی باقیمانده در این مجموعه هستند.
بنا‌های موجود در دولتخانه صفویه
مجموعه باغ صفوی یا دولتخانه صفویه دارای آثار تاریخی متعددی است که در زیر به آن‌ها اشاره شده است.
- سردر عالی‌قاپو
- عمارت نادری گراند هتل
- پیغمبریه
- عمارت پهلوی
- عمارت قاجاری
- کاخ چهلستون یا عمارت کلاه‌فرنگی
جمع شدن آثار نفیسی که ذکرشده، چشمان بسیاری از گردشگران و تاریخ دوستان را به خود خیره نموده است. وجود چنین عمارت‌های نفیسی و تلاش برای حفظ آنان نشان از تاریخ دوستی و فرهنگ بالای مردمان این سرزمین دارد. قزوین به عنوان میراث دار آثار باستانی کشور مملو از بنا‌هایی است که هریک می‌تواند برشی از تاریخ را برای بازدیدکنندگان عرضه نماید.
عمارت نادری
عمارت نادر در سمت شرقی سردر عالی‌قاپو واقع‌شده است و از سمت راست به چهلستون ختم می‌شود. این عمارت یکی از قصر‌های مهم در زمان شاه‌طهماسب صفوی به شمار می‌رفته است. امروزه نیزاین عمارت یکی از زیباترین عمارت‌های موجود در قزوین می‌باشد. پس از دوران صفویه، عمارت مذکور رو به ویرانی نهاد و در زمان نادرشاه افشار، به نفع سپاهیان، وقف شد.
در دوران پهلوی اول این بنا مورد مرمت و بازسازی قرارگرفته ولی پس از گذشت مدت‌زمان اندکی مجدداً مورد بی‌مهری واقع شد. متأسفانه این بنای زیبا در سال‌های پایانی حاکمیت رضاخان به‌طور کامل تخریب شد و هم‌اکنون تنها از روی نقشه‌های موجود، می‌توان وجود چنین بنایی را در دوران گذشته احراز نمود.
عمارت پهلوی و عمارت قاجاری
این دو بنای زیبا که در کنار یکدیگر قرار دارند، در دو برهه مختلف زمانی ساخته‌شده‌اند. عمارت پهلوی همان‌طور که از نامش پیداست در زمان پهلوی ساخته شده است و بنا بر بنا‌های موجود در این زمان از تزئینات خاصی برخوردار نیست.
این ساختمان در دوطبقه بناشده است و بعد‌ها به عنوان شهربانی نیز آن استفاده شد. اما عمارت قاجاری دارای تزئینات و سرستون‌های زیبایی است که در حال حاضر، مورد مرمت و بازسازی قرارگرفته‌اند. در جلوی این عمارت تاریخی حوضی قرار دارد که فضای بیرونی این ساختمان را جلوه‌ای خاص بخشیده است.
سردر عالی‌قاپو
این سردر زیبا تنها سردر باقیمانده از دولتخانه صفویه است که در زمان شاه‌طهماسب ساخته و در زمان شاه‌عباس تغییراتی در آن به وجود آمده است. سردر مذکور از قوسی هفت و هشتی زیبا همراه با تزئینات نفیس تشکیل‌شده و گنبدی بر روی هشتی آن نیز قرارگرفته است. دو طرف هشتی، پلکان‌هایی وجود دارد که به سمت اتاق‌های طبقه بالا عمارت که زمانی محل استقرار نگهبانان بوده است، ختم می‌شود.
در کمال تأسف باید گفت که تزئینات سردر عالی‌قاپو و نقاشی‌های نفیس آن به‌طور کامل از بین رفته و تنها کاشی‌کاری‌های معرق که در بالای قوس و در بدنه بنا وجود دارد، حفظ شده‌اند.
کاخ چهلستون
این کاخ که به دستور شاه‌طهماسب ساخته شده است از مهم‌ترین بنا‌های موجود در شهر قزوین می‌باشد. فضای سبز اطراف این عمارت زیبا، محل استراحت و گذراندن اوقات فراغت بومیان شهر قزوین می‌باشد. این ساختمان با بهره‌گیری از شیوه ساختمان‌سازی اهالی تبریز و با استفاده از مکتب اصفهانی ساخته شده است.
بر روی دیوار‌های این ساختمان نقاشی‌های زیبایی با مضمون قصه‌های شیرین و فرهاد، لیلی و مجنون، صحنه‌های رزم، مسابقات چوگان و شکار نقش بسته است. این بنای زیبا در حال حاضر، به عنوان موزه خوشنویسی قزوین شناخته‌شده و آثار ارزشمندی از هنرمندان بزرگ این منطقه در آن موجود است.
گراند هتل
این هتل که به عنوان قدیمی‌ترین هتل ایران نیز شناخته می‌شود هم اکنون در حال مرمت و بازسازی است. این بنا از داخل دارای ۳ طبقه بوده ولی از بیرون تنها ۲ طبقه آن نمایان است. ایوان‌های ستون‌دار و اتاق‌های زیبای این هتل نشانگر ذوق و هنر معماران این بنا است.
موزه قزوین
این موزه در شرق مجموعه دولتخانه صفویه قرار دارد و انواع ظروف سفالی و‌اشیاء مفرغی در آن به چشم می‌خورد. بیشتر ظروف موجود در این موزه مربوط به هزاره‌های سوم و اول پیش از میلاد است.
موقعیت جغرافیایی دولتخانه صفوی
مجموعه‌ی دولتخانه‌ی صفوی در مرکز شهر قزوین قرار گرفته است و از سردر عالی قاپو تا کاخ چهلستون را شامل می‌شود. سبزه میدان در شمال، خیابان پیغمبریه در غرب، خیابان سپه در جنوب و خیابان هلال احمر در شرق این مجموعه، دسترسی به آن را فراهم می‌نمایند. مجموعه‌ی سعدالسلطنه و مسجد جامع و خیابان سپه از جمله عناصر شاخص پیرامون این مجموعه است.
جمع‌بندی
اگر از دیدن کردن مکان‌های تاریخی لذت می‌برید می‌توانید با بازدید از دولتخانه صفویه استان قزوین در یک زمان از چند آثار تاریخی نهایت استفاده و لذت را ببرید، زیرا این مجموعه از چند کاخ و باغ‌های صفوی در گذشته ساخته شده و در حال حاضر به صورت یک مجموعه کامل از چند بنای تاریخی زیبا به دست ما رسیده است.
این مجموعه منحصر به فرد و دل نشین در استان قزوین قرار دارد و جز جاهای دیدنی این استان محسوب می‌شد. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی دولتخانه صفویه قزوین و معماری و تاریخچه تعجب‌آورش پرداخته‌ایم. امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
