توسط : ممکن است نام استان سمنان و شهر دامغان را که بشنوید دشت‌های کویری آن را در ذهن خود تصور کنید. منتها در دل همین دشت‌های کویری، رودخانه‌ها و چشمه‌هایی جاری است که از نزدیک دیدن و شنیدن صدای دل‌نشین آب آن‌ها بی‌تردید برایتان لحظات خوشایندی را ایجاد خواهد کرد. این لحظات خاطره‌انگیز و لذت‌بخش زمانی به اوج خود می‌رسد که به هنگام بهار و تابستان در زیر سایه خنک درختان بنشینید و از طراوت هوا و صدای آب روان احساس آرامش‌بخشی را تجربه کنید. عمارت چشمه علی دامغان جایی است که می‌توانید این لحظات ناب را تجربه کنید.
شیرینی آن برای همیشه در خاطرتان خواهد ماند. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی کامل و جامع عمارت چشمه علی خواهیم پرداخت.
عمارت چشمه علی
در این مجموعه عمارت چشمه علی ۵۰ چشمه وجود دارد که سالانه بالغ بر ۳۰ میلیون متر مکعب آب از آن‌ها خارج شده و وارد دشت دامغان می‌گردد. امروزه در این مجموعه به عنوان یک منطقه نمونه گردشگری ملی امکانات رفاهی مختلفی ایجاد شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به پارکینگ، سوییت‌های اقامتی، رستوران، چایخانه، بستنی فروشی، سوپر مارکت، کتابفروشی، شهربازی و … اشاره نمود.
تاریخچه عمارت چشمه علی
مجموعه چشمه علی از تفریحگاه‌های تابستانی پادشاهان قاجار بود و فصل تابستان برای تفریحات به این مکان سفر می‌کردند. آقا محمد خان و فتحعلی شاه قاجار توجه ویژه‌ای به این منطقه داشتند به همین دلیل دستور ساخت عمارت را در چشمه علی صادر نمودند.
از طرفی این مکان به دلیل آنکه زادگاه فتحعلی شاه بود به آن علاقه ویژه‌ای داشت و هنگامی که به سلطنت رسید بار‌ها به این شهر سفر نمود. هنگامی که فتحعلی شاه به منظور جلوگیری از پیشرفت‌های نادر میرزا پسر شاهرخ نادری به سمت خراسان راه افتاد در منطقه عمارت چشمه علی توقف نمود و دستور داد که این بنا را بسازند.
با ساخت این عمارت فتحعلی شاه بیان نمود که عمارت به کعبه ثانی نیاز دارد و باید مسجدی در کنار عمارت ساخته شود. با این دستور مسجدی که طاق‌های رومی زیبایی داشت در نزدیکی عمارت ساخته شد.
فتحعلی شاه همچنین دستور وقف چشمه علی را صادر نمود و از نیرو‌های خود خواست که این وقف نامه را بر روی دو سنگ حک نمایند و در مسجد قرار دهند. متأسفانه به دلیل تخریب شدن بخش قابل توجهی از مسجد تصمیم گرفته شد که مسجد قدیمی به طور کامل تخریب گردد و در همان مکان مسجد جدیدی بسازند.
نقشه و معرفی بخش‌های مختلف
عمارت چشمه علی دامغان طی دو دوره صفویه و قاجاریه ساخته شد اما سردر اصلی این مجموعه در دوره صفویه احداث گردید. چشمه علی دو دریاچه در قسمت شمالی و جنوبی عمارت فتحعلی شاه دارد و بیشتر آب چشمه از طریق دریاچه شمالی از مجموعه خارج می‌گردد.
عمارت چشمه علی متشکل از دو قسمت است که یک بخش آن قراول خانه نام دارد که به صورت خشتی بنا شده و قدمت آن به زمان محمد خان قاجار باز می‌گردد. دومین قسمت این عمارت زیبا بر روی آب ایجاد شده و دارای پایه‌های سنگی می‌باشد.
در ساخت این قسمت از آجر استفاده شده است. این ساختمان دارای دو طبقه و یک ایوان محصوردر آب می‌باشد و چون هر دو طبقه تحتانی و فوقانی از دو طرف باز است دارای چشم انداز بی‌نظیری به دریاچه است.
مجموعه چشمه علی علاوه بر یک عمارت با شکوه دارای یک گرمابه و مسجد نیز بود و قرار‌گیری تمامی این بنا‌ها در کنار یکدیگر موجب شده بود که مجموعه چشمه علی به یکی زیبا‌ترین و خوش آب و هوا‌ترین تفریحگاه‌های تابستانی سمنان تبدیل گردد.
معماری مجموعه
پس از ساخت عمارت فوق، شاه اعلام کرد: «این عمارت، کعبه ثانی نیاز دارد» و دستور داد تا مسجدی در کنار چشمه بسازند. پس در کنار این عمارت مسجدی با طاق‌های رومی ساخته شد که تا چندین سال قبل نیز آثاری از آن دیده می‌شد.
فتحعلی‌شاه در آن زمان دستور داد وقف‌نامه‌ای را برای چشمه‌علی بر دو سنگ حک کرده و در مسجد نصب کنند، ولی به‌دلیل عدم کارایی و مخروبه شدن مسجد، آثار باقی‌مانده تخریب و مجدداً در همان محل مسجدی زیبا احداث شد.
عمارت چشمه علی دارای دو دریاچه است که یکی در شمال و دیگری در جنوب عمارت فتحعلی شاه قرار دارد. قسمت اعظم آب چشمه از دریاچه شمالی خارج می‌شود. بنای چشمه‌علی از دو قسمت تشکیل شده است؛ یکی عمارت قراول‌خانه که بنایی خشتی و معماری صفوی دارد و در زمان آغا محمد خان قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته و قسمت دوم، بنایی است که درون آب ساخته شده و پایه‌ای سنگی دارد. خود بنا آجری است.
ساختمان مجموعه چشمه علی که توسط فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است، درسمت شمالی و داخل دریاچه قرار دارد. به فاصله حدود پانصد متر از تپه‌های آبده، ساختمانی است دو طبقه و دارای ایوان محصور در آب است. طبقه فوقانی و تحتانی از دو طرف باز است و هر کس در آن بنشیند دو طرف دریاچه را می‌ببیند.
در ساختمان‌های تاریخی ایران، به خصوص در قلعه‌ها، ارگ‌ها و برج‌ها قسمتی به نام قراول‌خانه وجود داشته است. قراول‌خانه‌ها معمولاً کاربرد‌های گوناگونی داشته‌اند، از جمله: محل استراحت قراول‌ها و انبار اسلحه‌ی آن‌ها، پادگان برای محافظت مناطق، جایگاه نگه‌داری و توقف ارابه‌ها و اسب‌های سلطنتی می‌باشد.
در واقع، قراول‌خانه کلبه‌ی کوچکی بوده که سر راه‌های ورودی به شهر برای گرفتن عوارض از افرادی که محصولات کشاورزی وارد می‌کردند، ساخته و استفاده می‌شده است. در هر قراول‌خانه دو نفر مأمور دولت از اداره دارایی، شب و روز کشیک می‌دادند تا عوارض لازم را دریافت کنند.
دو سوی سازه درون آب استخر قرار دارد که نشیمن گاه شاهان قاجار بوده‌است. این مجموعه دارای گرمابه و مسجد هم بوده که اکنون ویران شده‌اند.
بنای سر در مجموعه‌ی چشمه‌علی به آغا محمد خان نسبت داده می‌شود اما با توجه به‌شکل و نوع معماری آن احتمالاً به دوره‌های پیش از قاجار (صفویه) برسد. در اسناد مربوط به ثبت مجموعه‌ی چشمه‌علی که مربوط به سال ۱۳۴۸ است، ساخت بنای اصلی سر در را به دوره‌ی صفویه نسبت داده‌اند.
وقف آب چشمه
چشمه علی علاوه بر مناظر و طبیعت زیبایش، منبع تأمین‌کننده آب شهرستان دامغان محسوب می‌شود و مهم‌تر آنکه آن را به حضرت علی (ع) نسبت داده‌اند و قطعه سنگی که روی آن منقوش است نیز مورد توجه بازدیدکنندگان بوده است.
البته در حال حاضر اثری از آن سنگ نیست. این چشمه در سال ۱۲۱۷ هجری قمری وقف امام زمان (عج) شده است. در هر صورت عمارت چشمه علی از جاهای دیدنی سمنان به شمار می‌آید و علاوه بر مکانی توریستی محلی مذهبی و مورد احترام مردم است.
جاهای دیدنی و تفریحی نزدیک چشمه علی بولاغ
پس از بازدیدی کامل و گردش در چشمه علی دامغان مسلماً تمایل خواهید داشت از سایر جاهای دیدنی که در نزدیکی آن است هم دیدن کنید و خاطرات خود را از سفر به شمال ایران را کامل کنید. ازاین‌رو، در ادامه مقاله، برخی از جاهای دیدنی دامغان را معرفی کرده‌ایم تا از آن‌ها اطلاعات مختصری داشته باشید.
دریاچه نمک
دریاچه نمک یک از جاهای دیدنی استان سمنان و شهرستان دامغان است. این دریاچه در نزدیکی‌های روستای حسن‌آباد است. دریاچه نمک همواره پذیرای مسافران و گردشگرانی است که از نقاط دور و نزدیک راهی این منطقه می‌شوند.
بهترین زمان برای بازدید از این دریاچه فصل بهار است. در این فصل پس از بارش‌ها منظره چشم نوازی ایجاد می‌شود که بسیار دیدنی و به‌یادماندنی است.
سد شاهچراغی
یکی از جاهای دیدنی که در اطراف عمارت چشمه علی وجود دارد سد شاهچراغی است. از آب این سد که ظرفیت آن به حدود ۴۰میلیون متر مکعب می‌رسد، برای آبیاری حدود ۱۵۰۰ هکتار از زمین‌های دشت‌های اطراف استفاده می‌شود. آب این سد از رودخانه چشمه علی تأمین می‌شود.
چشم‌انداز تماشایی، فضای سرسبز و آب‌وهوای مطبوع و دل‌چسب آن سبب بازدید گردشگران بسیاری از آن می‌شود. این سد در مسیر رودخانه چشمه علی واقع شده است. ازاین‌رو، پس از بازدید از پنجاه چشمه می‌توانید به‌راحتی با دنبال‌کردن مسیر رودخانه به این مکان تماشایی دسترسی پیدا کنید.
چشمه انگورستانی
یکی از مناطق چشم‌نواز و سرسبز در نزدیکی‌های شهر دامغان چشمه انگورستانی است. این محل در منطقه تویه دروار در ۴۹کیلومتری شهرستان دامغان و در نزدیکی روستای دهخدا قرار گرفته است. آب چشمه انگورستانی از کوه‌های اطراف آن سرچشمه می‌گیرد که طعمی بسیار گوارا و دل‌چسبی دارد. برای گردش و تفریح خانوادگی و صرف وعده ناهار دل‌چسب چشمه انگورستانی مکانی بسیار مناسب است.
به سرسبزی درختان و گیاهان اطراف چشمه که بنگرید چشمانتان از زیبایی آن حیرت‌زده خواهد شد.
کویر حاج علی قلی
از دیگر جاهای دیدنی استان سمنان کویر حاج علی قلی است. این کویر در ۴۳کیلومتری جنوب شرقی شهر دامغان و در نزدیکی‌های روستایی به نام خوارزم واقع شده است. وقتی به این کویر قدم می‌گذارید، خردشدن تکه‌های نمک را در زیر پایتان احساس می‌کنید.
اگر هوا آفتابی باشد، با تابش پرتو‌های درخشان آفتاب، منظره‌ای بس شگفت‌انگیز را تماشا خواهید کرد که نظیرش را در کم‌تر جایی ممکن است دیده باشد. همین که پرتو‌های زردرنگ خورشید بر دانه‌های نمک تابیده می‌شود، این دانه‌ها به‌قدری درخشان می‌شوند که چشمان شما را نوازش می‌دهد.
جمع‌بندی
رفتن به شهر دامغان و بازدید از جاهای دیدنی و تفریحی آن مسلماً خاطرات شیرینی در ذهنتان باقی خواهد گذاشت. عمارت چشمه علی یکی از جاهای دیدنی سمنان است. بازدید از مکانی دل‌انگیز که آب روان از آن جاری است مسلماً ارزشش را دارد که چند روز تعطیلات را به بازدید از آن و جاهای دیدنی نزدیک به آن را داشته باشید.
در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی جامع و کامل عمارت چشمه علی پرداختیم، امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
