آشنایی کامل با مسجد عمادالدوله استان کرمانشاه

کرمانشاه یکی از شهر‌های ایران است که حرف‌های بسیاری را در زمینه تاریخ و فرهنگ کشور برای گفتن دارد و به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های تاریخی در دنیا شهرت یافته است. کرمانشـاه با داشتن بیش از ۵۰۰۰ اثر دیدنی به عنوان اولین پایتخت گردشگری جهان اسلام از سوی سازمان ملل انتخاب شد و همچنین سومین شهر از لحاظ گردشگری بعد از شهر‌های شیراز و اصفهان می‌باشد.

مسجد عمادالدوله، نام مسجدی در شهر کرمانشاه است که از آثار دورهٔ قاجاریه است. ساختمان نخستین مسجد در سال ۱۲۸۵ ه‍. ق (۱۸۶۸ میلادی) توسط امامقلی میرزا عمادالدوله (والی غرب و سرحددار عراقین) ساخته شده است. این مسجد به صورت چهارایوانی بنا شده و دارای سردر، صحن، ایوان، شبستان ستوندار و حجره‌های زیاد است. این مسجد در حال حاضر به عنوان حوزه علمیه امام صادق (ع)، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی مسجد عمادالدوله و معماری زیبای آن خواهیم پرداخت.

مسجد عمادالدوله

در دالان‌های تاریکه بازار که مقصد اصلی بسیاری از گردشگران برای خرید صنایع دستی محسوب می‌شود، مسجد تاریخی عمادالدوله خودنمایی می‌کند. بانی مسجد، شخصی به نام امام قلی میرزا عمادالدوله، حاکم کرمانشاه بود که آن را در سال ۱۲۸۵ هجری قمری مقارن با زمان حکومت قاجار ساخت. با وجود تغییرات زیاد در بافت شهر در دوران مختلف تا به امروز، این مسجد همچنان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های مرکز شهر محسوب می‌شود.

مسجد عمادالدوله دارای دو در از دو سمت بازار است که در اصلی در خیابان مدرس یا همان نان‌برنجی پزی‌ها قرار دارد. پس از گذر از دالانی کوتاه، منظره‌ای حیرت‌انگیز از مسجدی باعظمت با برج ساعتی بسیار قدیمی پیش چشمان شما ظاهر می‌شود. این برج روزی نمایشگر گذر زمان در کرمانشاه بوده است. نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت می‌باشد این است که دری متعلق به حرم حضرت علی (ع) می‌باشد در مسجد عمادالدوله نصب شده است.

یکی از مهم‌ترین نکات در مورد مسجد عمادالدوله، حضور دروازه‌ای از حرم مطهر حضرت علی (ع) است که ارزش ویژه‌ای بین مردم مخصوصاً مردم بازار قدیمی شهر دارد و از همین رو، همچنان نماز جماعت در این محل برگزار می‌شود. «قاپی شاه نجف» یا «بقای شاه نجف» نام دری است که به دوره صفویه تعلق دارد.

معماری مسجد عمادالدوله

معماری مسجد عمادالدوله تلفیقی از زیبایی هنر دست سازنده و روح معنوی و دینی است که در نگاه اول، نظر هر بیننده‌ای را به خود معطوف می‌سازد. مسجد به‌صورت چهار ایوانی ساخته شده و از بخش‌های مختلفی از جمله سردر، صحن، ایوان، شبستان ستون‌دار و حجره‌های متعدد تشکیل شده است. این مسجد، گنبد و گلدسته ندارد.

در ساخت این مسجد توجه زیادی به محیط زیست و اقلیم، جنبه‌های اقتصادی، فرهنگ و اعتقاد‌های مردم شده است و این موضوع مسجد عمادالدوله را در گروه بنا‌هایی با معماری پایدار قرار می‌دهد.

بخش‌های مختلف مسجد

مسجد عمادالدوله مانند دیگر مساجد موجود در ایران از بخش‌های متنوع و مختلفی تشکیل شده است که در ادامه این مقاله به معرفی آنان خواهیم پرداخت.

قاپی شاه نجف

پس از ساخت این مسجد، بانی آن یکی از در‌های حرم علی را به کرمانشاه آورد و در این مسجد نصب نمود و به جای آن در نقره‌ای دیگری را وقف آستانه علوی نمود. این درگاه که امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگر‌ها قرار دارد و به «قاپی شاه نجف» مشهور است، به دورهٔ صفویه تعلق دارد.

ایوان جنوبی صحن

ایوان بخش جنوبی، در واقع همان ورودی شبستان اصلی است که نسبت به سه ایوان دیگر مسجد بلندتر بوده و تزئینات بیشتر و زیباتری در آن به کار رفته است که بسیار چشم‌نواز هستند. در دوره‌های اخیر، کف و ازاره‌ی این ایوان با سنگ مرمر پوشانده شده است.

بالای ازاره نیز کاشی‌کاری‌های زیبایی انجام گرفته است. در قسمت کاشی‌کاری شده‌ی ایوان، کتیبه‌ای به چشم می‌خورد که نام پادشاه وقت یعنی ناصرالدین شاه قاجار، سازنده‌ی مسجد و تاریخ ساخت آن، یعنی سال ۱۲۸۵ هجری قمری حک شده است.

ضلع پشتی ایوان

در ضلع پشتی ایوان در مسجد عماد الدوله، درگاهی وجود دارد که راه ورود به یک شبستان مستطیل شکل است. گنبد این شبستان و پوشش طاق آن از اطراف بر روی دیوار‌های جانبی و از بخش میانی بر روی ۱۴ ستون آجری قرار گرفته است.

ستون‌های شبستان مقاطع مربعی شکل با ابعاد ۸۰×۸۰ سانتی‌متر دارند. ساقه‌ی ستون‌ها، با برش گوشه‌های این مربع‌ها توسط سازندگان به صورت هشت‌ضلعی‌های زیبایی در آمده‌اند.

در ساخت این بخش از مسجد، از دیوار‌ها گرفته تا پوشش آن، از آجرکاری‌های ساده استفاده شده است و تزئین خاصی در آن دیده نمی‌شود. تنها پوشش گنبد جانب محراب، دارای تزئینات ویژه و زیبایی است که نظر بیننده را به خود جلب می‌کند.

در میانه‌ی ضلع جنوبی شبستان، محرابی با کاشی‌کاری‌های هنرمندانه و رنگارنگ خودنمایی می‌کند. در پوشش کف و ازاره نیز از سنگ مرمر استفاده شده است. برای ورود نور به شبستان و تأمین روشنایی این بخش، در رأس پوشش روزنه‌هایی تعبیه شده است.

ضلع شمالی صحن

در قسمت شمالیِ صحن مسجد، ایوان کوتاهی وجود دارد که یک برج ساعت در بالای آن قرار گرفته است. در دو بخش شرقی و غربی این ایوان، دو ایوان دیگر به صورت کاملاً قرینه بنا شده‌اند. در پیرامون این ایوان‌ها چندین حجره وجود دارد.

نمای بیرونی ایوان‌ها و حجره‌ها به صورت استادانه‌ای با کاشی‌های خوش رنگ طراحی شده است. در سال‌های اخیر، در قسمت میانی صحن، حوضی ساخته شده که نمای زیبایی به این قسمت بخشیده است. در زیر این حوض، سردابه یا زیرزمینی وجود دارد که در حال حاضر مکانی است که طلاب در آنجا به انجام تمرینات ورزشی می‌پردازند.

برج ساعت مسجد

همانطور که گفتیم در مسجد عمادالدوله یک برج ساعت قرار دارد که در راستای شمال شرقی به جنوب غربی ساخته شده است. این بنا از جمله برج‌های ساخته شده در مساجد ایران در اواخر عصر قاجار است، که کاربردی همچون برج ساعت مسجد شاه (امام خمینی) تهران دارد و نشانگر تلاش جامعه در استفاده از تکنولوژی مدرن در اماکن مذهبی ایران است.

تکنیک ساخت این برج با تکنیک به کار رفته در مناره‌های تاریخی اواخر قاجار یکسان است. برج ساعت مسجد عمادالدوله در طی سالیان از راستای قائم منحرف شده و طرحی برای تعمیر، مرمت، استحکام‌بخشی و جلوگیری از انحراف بیشتر آن انجام شده است.

موقعیت جغرافیایی مسجد عماد الدوله

مسجد عمادالدوله در یکی از محله‎‌های قدیمی کرمانشاه به نام فیض آباد، در بخش غربی خیابان مدرس و غرب بازار زرگر‌ها قرار دارد. این بنا به همراه بنا‌های تاریخیِ دیگر نظیر کاروانسرا و بازار عمادالدوله، از زمان قاجار به جا مانده است.

علیرغم تغییرات فراوانی که با گذشت سالیان طولانی و دوره‌های مختلف در شکل و بافت شهر ایجاد شده است. این مسجد همچنان در مرکز شهر و در نزدیکی بازار سنتی کرمانشاه (تاریکه بازار) واقع گردیده و بدین جهت از اهمیت مکانی خاصی برخوردار است.

در شمالِ مسجد عماد الدوله، مسجد جامع و اداره‌ی اماکن؛ در جنوبِ آن بازار بزازان؛ در شرق، بازار زرگر‌ها و در غربِ آن، محله‌ی گمرک قرار دارد. مسجد عماد الدوله کرمانشاه یک ورودی اصلی و یک ورودی فرعی دارد. ورودی اصلی در راسته‌ی بازار زرگر‌ها و ورودی فرعی در راسته‌ی بازار بزازان قرار دارد.

چطور به مسجد عمادالدوله برویم؟

مسجد عمادالدوله در یکی از محله‎‌های قدیمی کرمانشاه به نام فیض آباد، در بخش غربی خیابان مدرس و غرب بازار زرگر‌ها قرار دارد. یکی از جنبه‌هایی که باعث رونق و شهرت این مسجد شده موقعیت خوب آن است که درست در مرکز کرمانشاه و در کنار بازار سنتی قرار دارد. برای رفتن به داخل این مسجد دو راه وجود دارد یا می‌توانید از ورودی اصلی مسجد استفاده کنید که در راسته بازار زرگرهاست و یا می‌توانید از راسته بازار بزازان بروید.

جمع‌بندی

مسجد عمادالدوله نزدیک به ۱۵۰ سال پیش توسط امامقلی میرزا عمادالدوله که از والیان و مرزداران منطقه در دوران حکومت قاجار بود احداث شد. مسجد به صورت چهار ایوانه یک مناره است و از بخش‌های مختلفی از جمله سردر، صحن، ایوان، شبستان ستون دار و حجره‌های تشکیل شده است و جز جاهای دیدنی کرمانشاه محسوب می شود.

از مهمترین نکاتی که به اهمیت این مسجد اضافه نموده است حضور دروازه‌ای از حرم مطهر حضرت علی (ع) است که به دلیل قرارگیری آن در این مسجد، احترام و ارزشی خاص و مثال‌زدنی را در بین مردم کسب کرده است.

این دروازه«قاپی شاه نجف» یا «بقای شاه نجف» نیز خوانده می‌شود. باعث شده که این مسجد در میان سایر مساجد تاریخی کرمانشاه اهمیت ویژه‌ای داشته باشد و بازدیدکنندگان زیادی جذب این مکان تاریخی و مذهبی شوند.

در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی مسجد عمادالدوله و معماری آن پرداخته‌ایم. ‌امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.