توسط : استان کرمانشاه یکی از قدیمی‌ترین استان‌های کشور ایران است و قدمت تاریخی بسیاری دارد. استان کرمانشاه از استان‌هایی بوده است که در دوره ساسانیان به آن توجه بسیاری شده است و دارای هویت فرهنگی و آثار تاریخی بسیاری است که در دل خود جای داده است. آثار تاریخی که در کرمانشاه وجود دارند بسیار در کشور ایران نادر هستند و وجود چنین آثار تاریخی باعث شده است این استان یکی از بهترین استان‌ها برای سفر محسوب شود و به ویژه برای علاقه‌مندان با تاریخ بسیار هیجان‌انگیز باشد. طاق بستان یکی از آثار بسیار تاریخی و بسیار خاص کرمانشاه می‌باشد که در سرتاسر کشور ایران شناخته شده می‌باشد و هرساله علاقه‌مندان بسیاری را به سمت خود جذب می‌کند. در این مقاله در وبلاگ گردیشه قصد داریم به معرفی جامع این بنا تاریخی باشکوه و زیبا بپردازیم.
طاق بستان کرمانشاه
طاق بستان در کرمانشاه یکی از اصلی‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه محسوب می‌شود و آثار تاریخی برجسته کشور ایران محسوب می‌شود. طاق بستان دارای نقش‌های برجسته بسیار باشکوه و عظمتی است که در عصر ساسانیان ساخته شده است و قدمت تاریخی بسیاری را دارا می‌باشد.
این اثر تاریخی برجسته در زمان محلی افراد به طاق وسان نیز معروف است و جایگاه آن در شمال شرقی شهر کرمانشاه قرار دارد. طبق گفته مورخان و تاریخ نگاران این بنا در سده سوم میلادی در زمان اردشیر دوم از پادشاهان حکومت ساسانیان ساخته شده است و با گذشت صد‌ها سال همچنان شکوه و عظمت خود را حفظ کرده است. طاق بستان از آنجا که در میان جاده ابریشم قرار داشت باعث می‌شد مردمان بسیاری با فرهنگ‌ها مختلف از آن دیدن نمایند تا شکوه و عظمت ایران باستان را به چشم ببیند. همچنین به دلیل اینکه این بنا هنر و حرفه ایرانیان باستان را به خوبی نشان می‌دهد، در نزد مورخان و تاریخ نگاران از اهمیت بالایی برخوردار است.
در گذشته طاق بستان نام روستایی بود که در نزدیکی شهر کرمانشاه قرار داشت اما امروزه این روستا به یکی از محله‌های کرمانشاه تبدیل شده است و طاق بستان امروزه تنها به این اثر تاریخی و البته کوه‌های آن نسبت داده می‌شود.
نقش‌های برجسته و زیبایی که اثر تاریخی طاق بستان را تشکیل می‌دهند، بر روبروی دریاچه‌ای کوچک قرار گرفته است و این منطقه در طول تاریخ از آب و هوای بسیار خوب و دلپذیری برخوردار بوده است. همچنین این محوطه به دلیل آب و هوای خوبی که بر آن حاکم بود، محل شکار و استراحتگاه بسیاری از پادشاهان ساسانی بوده است.
بسیاری از مورخان در زمینه تاریخ بر این نظریه معتقد هستند که پادشاهان ساسانی برای نشان دادن شکوه و اُبهت خود به تمام مردمان جهان این بنا را ساخته‌اند و قدرت خود را با حجاری و سنگ تراشی بر دل کوه‌های طاق بستان به نمایش گذاشته‌اند.
در سنگ تراشی‌های طاق بستان، در گذشته افراد می‌توانستند وقایع مهم دوران ساسانیان همچون وقایع تاج‌گذاری و سلطنت اردشیر دوم، سلطنت شاپور دوم و سوم و همچنین به سلطنت رسیدن خسرو پرویز را ببیند. لازم به ذکر است در قسمت‌های مختلفی از این مجموعه کتیبه‌هایی وجود دارد که به خط پهلوی نوشته شده‌اند.
لازم به ذکر است مجموعه طاق بستان در طول تاریخ به دلایل مختلفی دچار آسیب‌های جزئی و بخشی شده است و این مجموعه در زمان‌های مختلف در طول تاریخ چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در گذشته امکان ورود به طاق‌های این مکان تاریخی وجود داشت اما امروزه به دلیل جلوگیری از تخریب طاق‌های این مکان بازدید از آن‌ها غیر ممکن است.
وجود فضایی خرم و شاداب در کنار دریاچه‌ای کوچک که زیبایی‌های طاق بستان را منعکس می‌کند، باعث شده است زیبایی این مکان چندین برابر شود.
نام‌گذاری طاق بستان
طاق بستان امروزی معنی‌های متفاوت و مختلفی دارد. در تاریخ برخی از افراد این مکان را شبدیز خوانده‌اند و برخی به آن قصر شیرین گفته‌اند. حمدالله مستوفی نیز این مکان را با طاق بستام نامیده است و طاق بهسوتی، طاق بیستون نام دیگر این اثر تاریخی بوده است. همانطور که در ابتدا مقاله نیز اشاره نمودیم، افراد محلی نیز از این اثر تاریخی با عنوان طاق وُسام یا طاق بُسان یاد می‌کنند. اما معروف‌ترین و شناخته شده‌ترین نام این مجموعه طاق بستان است که در زبان و گویش کردی به معنی طاق از سنگ است.
تاریخچه طاق بستان
پادشاهان ساسانی از آن دسته پادشاهانی بوده‌اند که به حجاری و ساخت تندیس‌های سنگی علاقه زیادی داشته‌اند. آن‌ها ابتدا مناطق نزدیک به تخت جمشید را برای ساخت تندیس‌های خود انتخاب کردند اما پس از پادشاهی اردشیر دوم، به دلیل موقعیت جغرافیایی خوبی که مکان فعلی طاق بستان دارد، این مکان برای ساخت این اثر تاریخی انتخاب شد.
این منطقه علاوه بر اینکه بخشی از جاده ابریشم به حساب می‌آمد و مردمان بسیاری از آنجا عبور می‌کردند، دارای آب و هوایی بسیار خوش و خرم بوده است. وجود طبیعتی زیبا و دیدنی از دیگر دلایلی بود که اردشیر دوم تصمیم گرفت بنا تاریخی و طاق بستان امروزی را در این مکان بسازد.
طاق بستان یکی از زیباترین و هنرمندانه‌ترین آثار تاریخی است که در کشور ایران ساخته شده است و تابحال توسط بسیاری از تاریخ نگاران ایرانی و خارجی مورد تقدیر قرار گرفته است.
بهترین فصل بازدید از طاق بستان
گرچه طاق بستان و دیگر آثار باستانی و تاریخی کشور ایران در هر فصل از سال، زیبایی خاص خود را دارند، اما اواخر بهار تا اواخر تابستان بهترین زمان بازدید از این بنا باشکوه است؛ زیرا که در این ماه‌ها از سال آب و هوای این منطقه بسیار معتدل و خوب است و می‌تواند سفری خوشی را برای افراد به جای بگذارد.
در فصل بهار نیز استان کرمانشاه و منطقه طاق بستان نیز دارای آب و هوای کوهستانی و معتدلی می‌باشد و طبیعت این استان به اوج زیبایی خود می‌رسد، اما ممکن است در برخی از روز‌های بهاری دمای هوا کمی سرد شود.
در آخر لازم به ذکر است که به دلیل آب و هوای کوهستانی حاکم بر این منطقه، کرمانشاه دارای آب و هوایی بسیار سرد در فصل زمستان می‌باشد و این فصل از سال به هیچ عنوان برای سفر به طاق بستان مناسب نمی‌باشد.
همچنین ناگفته نماند در هر موقع از سال در اطراف مجموعه طاق بستان مغازه‌های بسیاری وجود دارند که افراد می‌توانند مایحتاج سفر خود را از آنان خریداری کنند و از دیگر امکانات رفاهی و گردشگری اطراف این منطقه استفاده کنند.
بخش‌های مختلف طاق بستان
طاق بستان به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران شناخته می‌شود و از لحاظ هنری به ویژه حجاری و سنگ تراشی در دل کوه و همچنین از لحاظ تاریخی اهمیت بسیاری دارد. تاریخ‌نویسان و مورخان باستان‌شناسی زیادی تابحال از شکوه و عظمت این اثر تاریخی بسیار نوشته‌اند و در دل این اثر می‌توان هنر مردان ایران زمین را در سال‌های بسیار دور تماشا نمود.
طاق بستان دارای بخش‌های مختلفی است اما به طور کلی از دو طاق به هم چسبیده تشکیل شده است. طاق‌های این اثر از جنس سنگ‌های خام و خاکستری می‌باشند و در دل کوه‌های منطقه ساخته شده‌اند. بخش‌های این مکان تاریخی عبارت‌اند از:
- کتیبه و نقش نگاره سلطنت و تاج‌گذاری اردشیر دوم
- طاق یا ایوان بزرگ
- طاق یا ایوان کوچک
این اثر تاریخی بی‌شک مهم‌ترین سنگ نگاره‌ها و اثر تاریخی است که از حکومت ساسانیان به جا مانده است و همچنان علاقه‌مندان می‌توانند از آن بازدید کنند. تمامی نقش نگاره‌ها و کتیبه‌های ساخته در این اثر با بالاترین ظرأفت و هنر مردمان ایران زمین ساخته شده است و می‌تواند چشمان گردشگران و بازدید‌کنندگان را به خوبی مبهوت خود کند.
لازم به ذکر است این مکان تاریخی که امروزه می‌تواند گردشگران زیادی را از داخل و خارج کشور جذب کند، اولین سنگ نگاره در تاریخ است که تمامی استاندارد‌ها و الگوریتم‌های نقاشی در آن به درستی انجام شده است. بسیاری از بازدید‌کنندگان از این بنا به عنوان یک تابلو نقاشی یاد می‌کنند تا تنها یک سنگ نگاره! طاق بستان دارای بخش‌ها، کتیبه‌ها و طاق‌های مختلفی است که در ادامه این بخش از مقاله به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
کتیبه سلطنت و تاج‌گذاری اردشیر دوم
نقش نگاره و کتیبه تاج‌گذاری اردشیر دوم، یکی از زیباترین قسمت‌های طاق بستان محسوب می‌شود. نقش نگاره‌های این بخش بسیار استادانه است و چگونگی به سلطنت رسیدن این پادشاه را روایت می‌کند. در این کتیبه، تصویر اردشیر دوم به خوبی نقش بسته است و در تصویر این پادشاه‌ایستاده است و با دست خود حلقه‌ای را که همان تاج پادشاهی است از اهورا مزدا، خدا ایرانیان باستان دریافت می‌کند.
در این نفش نگاره، اردشیر دوم، نهمین پادشاه ساسانی دارای چشمانی درشت و مو‌های پر پشتی است. همچنین ابرو‌های برچسته و به اصطلاح پُر و ریشی فر از دیگر ویژگی‌های ظاهری این پادشاه است که در تصویر نمایان است. میترا یا مهر که یکی افراد مقدس در میان مردمان ایران باستان بوده است و به عنوان پیامبر نیز شناخته می‌شده است، در تصویر تاج‌گذاری اردشیر دوم در کنار وی‌ایستاده است که از دیگر بخش‌های مهم این مکان تاریخی به شمار می‌آید.
طاق بزرگ
طاق بزرگ طاق بستان یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مکان تاریخی به شمار می‌رود و در این بخش تصاویر حک شده از ظرأفت بسیار بالایی برخوردار‌اند. طاق بزرگ دارای بخش‌های مختلفی با نقش نگاره‌های متفاوتی است.
بخش ورودی این طاق، از سنگ نگاره‌های بسیار زیبایی مربوط به تصاویر فرشتگان الهی، درخت زندگی و شکار و صیادی تشکیل شده است. علاوه بر این موارد در سنگ‌های این طاق، نقش‌هایی از حیواناتی همچون فیل و اسب وجود دارد که با مهارت تمام و کمال ساخته شده‌اند. این طاق می‌تواند رساننده مفهوم شادی شاهان ساسانی و جشن‌های آنان را به بازدید‌کنندگان منتقل کند. بخش دیگری از این طاق نیز پر شده است از تصاویری که مربوط به شکار پادشاهان ساسانی است، می‌باشد. نقش بسته شکار گوزن و شکار گراز از مهم‌ترین نقش برجسته‌هایی است که در این طاق خودنمایی می‌کند و چشمان گردشگران را مجذوب خود می‌کند. همچنین نقش برجسته اسب سواری که دارای زره جنگی می‌باشد به قدری زیبا و ظریف است که مخاطبان برای تماشا آن وقت زیادی را می‌گذارند.
علاوه بر زیبایی‌های این اثر تاریخی، متأسفانه نقش برجسته محمد علی میرزا از پادشاهان دوران قاجاریه باعث شده است بخش زیادی از ارزش این مجموعه تاریخی از بین برود. ناصرالدین شاه که خود از پادشاهان دوران قاجاریه بوده است در یکی از سفرنامه‌های خود گفته است که محمدعلی میرزا، پسر فتحعلی شاه قاجار با دستکاری اثر تاریخی طاق بستان، ارزش این مکان را ضایع کرده است.
طاق کوچک
طاق یا ایوان کوچک، بخش دیگر طاق بستان را تشکیل می‌دهد. در این طاق قوسی زیبا وجود دارد و البته ناگفته نماند در این طاق، تزئینات بسیار کمتری نسبت به دیگر طاق‌ها وجود دارد. اما مهم‌ترین دلیل اهمیت این طاق وجود دو کتیبه است که به خط پهلوی در این طاق حک شده است. آخر این غار نیست نقش برجسته‌ای از دو فرد وجود دارد که برای افراد قابل نمایش است.
موزه سنگ طاق بستان
موزه سنگ در طاق بستان، یکی از بخش‌هایی است که گردشگران می‌توانند بعد از ماجراجویی کامل در محیط طاق بستان از این موزه نیز بازدید کنند. این موزه محل نمایش برخی از سنگ‌ها و آثار سنگی است که از دوران ساسانیان به جا مانده است و برای علاقه‌مندان به تاریخ کشور ایران می‌تواند جالب باشد.
جمع‌بندی
گرچه با پیگیری‌های مختلف مسئولین مربوطه همچنان طاق بستان به عنوان یک اثر ملی و تاریخی در میان لیست آثار تاریخی دنیا پذیرفته نشده است، اما این اثر تاریخی یکی از برترین اثرات تاریخی سنگی در تاریخ دنیا محسوب می‌شود. مجموعه نقش و نگار‌هایی که در دل کوه‌های طاق بستان وجود دارد می‌تواند هر گردشگری را تا حد زیادی مبهوت خود کند و بازدید از آن می‌تواند برای افراد خاطره‌ای خوش را به ارمغان آورد. در آخر لازم به ذکر است افراد می‌توانند هر روزه از مکان تاریخی و سنگی بسیار زیبا و دیدنی بازدید کنند.
امیدواریم که از خواندن مقاله معرفی طاق بستان به عنوان یکی از جاهای دیدنی کرمانشاه لذت برده باشید.
