توسط : از دیرباز ایران با مشکل کم آبی مواجه بود و این مورد در شهرهای گرم سیر و خشک ایران بیشتر به چشم می‌خورد. یکی از جاذبه‌های دیدنی شهرهای ایران، آب انبار‌ها هستن که. بیشتر آب انبار‌ها به دلیل دسترسی راحت‌تر مردم به آب در مرکز شهر و در مسیر کاروان‌سرا‌ها ساخته شده‌اند. همچنین معماری این آب انبار‌ها با الهام از معماری‌های محلی ساخته شده‌اند. بوشهر، سیستان و بلوچستان، اهواز، شیراز، کرمان و یزد از جمله شهرهای ایران هستند که با کمبود بارندگی مواجه بوده‌اند و امروزه نیز با همین مشکل برخورد دارند. همین موضوع باعث شده است تا در قسمت‌های مختلف این شهر‌ها برای تأمین آب از روش‌های سنتی استفاده کنند. یکی از آب انبار معروف کشور ایران که سابقه تاریخی بسیاری نیز دارد آب انبار قوام در شهر بوشهر می‌باشد که در این مقاله به معرفی آن خواهیم پرداخت.
آب انبار قوام بوشهر
در زمان‌های قدیم، قنات‌ها و آب انبار از تأسیسات مهم به حساب می‌آمدند و از آنجایی که بوشهر و جنوب کشور ایران منطقه اقلیمی گرم وخشک داشته است، آب انبار، منبع بسیار کلیدی برای آب شرب بوده و به همین سبب در مرکز شهر بنا شده است. آب انبار قوام با قدمت ۱۵۰ ساله و به خاطر طراحی و معماری هوشمندانه‌اش بسیار جذاب و دیدنی است.
این آب انبار در نزدیکی دریاست، اسکلت اصلی و طاق آن از سنگ‌های رسوبی خیلی مقاوم ساخته شده است. مخزن اکثر آب انبار‌های جنوب کشور در زمین قرار گرفته است و مردم می‌توانند از طریق دریچه‌های اطراف وارد آن شده و آب مورد نیازشان را فراهم کنند. آب انبار قوام نیز از این قانون مستثنا نیست زیرا که سه متر از این آب انبار در زیر زمین و دو متر از آن بر سطح زمین قرار دارد. پنجره‌هایی با فواصل معین و به ابعاد ۱۲۰ در ۹۰ سانتی‌متر نیز از بیرون بنا دیده می‌شود که از داخل با سنگ پوشانده شده‌اند. همچنین این آب‌انبار‌ها در جنوب کشور به نام برکه و آبگیر نیز شناخته می‌شوند.
آب آن‌ها معمولاً از باران‌های سطح زمین تأمین می‌شد که به دلیل بارش اندک باران در این نواحی، محافظت از آب شیرین امری مهم به شمار می‌رفت. این آب انبار یکی از جاذبه‌های تاریخی – فرهنگی استان بوشهر است که علاوه بر اینکه بازدید از آن بسیار جذاب است، امروزه هم کاربری آن به شکل رستوران و چایخانه‌ی سنتی درآمده که گردشگران عزیز می‌توانند برای صرف نوشیدنی و غذا از آنجا استفاده کنند.
تاریخچه آب انبار قوام
این آب انبار در سال ۱۲۳۴ هجری شمسی یعنی در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و توسط شخصی به‌نام علی‌اکبر قوام‌الملک شیرازی احداث شده است. شاید اگر علی اکبر قوام الملک به بوشهر سفر نمی‌کرد، امروز خبری از آب‌انبار قوام نبود. در آن زمان کلانتری شهر شیراز را بر عهده علی اکبر قوام الملک شیرازی گذاشته بودند. او در دوره حکومتش به بوشهر سفر کرد. مردم بوشهر در آن زمان مشکلات زیادی با کم‌آبی داشتند و همین مسأله سبب شد تا علی اکبر قوام تصمیم بگیرد تا با هزینه خودش آب انبار قدیمی شهر را بازسازی کند.
به دستور او اطراف آب انبار مخروبه را لایه‌روبی و بنای قدیمی را بازسازی کردند. بوشهری‌ها بعد از مرمت و احیا آب انبار، کنار بنا جوی آبی درست کردند تا آب باران در آن جمع شود. این جوی به آب انبار راه داشت و آب را به داخل مخرن آن هدایت می‌کرد. در آن زمان تلاش‌های علی اکبر قوام، آب انبار قوام را زنده کرد. به همین خاطر اسمش را روی این سازه گذاشتند. آب انبار قوام با توجه به ارزش تاریخی و معماری بنا با شماره ثبت ۳۵۱۲، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اهمیت وجود آب انبار
با توجه به اینکه ایران کشور کم باران و خشکی است، برای تأمین آب آشامیدنی مورد نیاز، روش‌های مختلفی استفاده می‌شده که یکی از آن‌ها آب انبار بود. این حوض بزرگ و سرپوشیده معمولاً در زیرزمین شهر‌ها و روستا‌ها، مسیر کاروان‌سرا‌ها و دژ‌ها ساخته می‌شد. پس دسترسی به آب در روز‌های کم‌آبی یا در زمان محاصره دشمن راحت‌تر بود.
آب انبار‌ها بیشتر در مناطق کویری و گرم و خشک ساخته می‌شدند و یکی از مهم‌ترین منابع تأمین آب اهالی بودند. آب انبار‌ها در فصل‌های پُر باران مانند پاییز و زمستان از آب پُر شده و به‌عنوان ذخیره آب در بقیه فصل‌ها استفاده می‌شدند.
بخش زیادی از کشور ما جزء مناطق خشک و کم آب است، پس در زمان گذشته که هنوز لوله‌کشی آب انجام نشده بود، وجود این آب انبار‌ها برای تأمین آب ساکنان این مناطق ضروری بود. بعضی از رودخانه‌ها هم که فصلی هستند و نمی‌توان از آن‌ها به‌عنوان منبع تأمین آب در فصل‌های گرم سال مثل بهار و تابستان استفاده کرد.
در شهرهای کویری به غیر از احداث آب انبار راه‌های دیگری برای تأمین آب شیرین و قابل شرب شهروندان آن شهر بود، یکی از این راه‌ها احداث رشته‌های قنات بود اما چالش و مشکل اصلی اینجاست که اگر در شهر بوشهر قنات احداث می‌شد به آب شور می‌رسید.
همچنین بهتر است بدانید که قدیمی‌ترین آب انبار در کنار محوطه چغازنبیل قرار دارد که به هزاره دوم قبل از میلاد و دوران شکوفایی تمدن ایلامی برمی‌گردد. یک آب انبار دیگر هم که در قرن ششم قبل از میلاد ساخته شده در قسطنطنیه قرار دارد و ۲ مخزن و ۱۰۰۱ ستون دارد که به آن آب انبار ۱۰۰۱ ستون معروف است. همچنین قدیمی‌ترین آب انبار ایران در یکی از سه قلعه استخر فارس قرار گرفته که در قرن ۴ هجری ساخته شده است.
معماری آب انبار قوام
آب انبار قوام یکی از جاهای دیدنی بوشهر است که معماری جالب و بی‌نظیری دارد. از بنای این آب انبار فقط بخش کوچکی از آن روی زمین قرار دارد که حدود ۲ متر است. اما بخش اصلی آب انبار قوام در زیر زمین قرار دارد که حدود ۶۰. ۲ متر عمق دارد. در زمان‌های قدیم این آب انبار ۲۹ اتاق داشت که همه آن‌ها با آب باران پُر می‌شدند و حجم آب آنقدری بوده که برای ۶ ماهه اول سال آب آشامیدنی مورد نیاز بوشهری‌ها را تأمین کند. اسکلت اصلی و طاق آب انبار از سنگ‌های رسوبی ساخته شده و بخش درونی آن را با ساروج بسیار مقاوم ساخته‌اند تا از نشتی آب جلوگیری شود.
دور تا دور آب انبار قوام پنجره‌هایی به ابعاد ۱۲۰ در ۹۰ سانتی‌متر قرار گرفته‌اند که از داخل با سنگ پوشیده شده‌اند. معماری خاص آب انبار قوام طوری طراحی شده است که به هیچ وجه آب از داخل آب انبار به بیرون نشتی نکند و با رود باریکی که مردم بوشهر در کنار او احداث کردن و حالت معماری خاصش آب باران به درون آن نفوذ کند.
بازدید از آب انبار قوام بوشهر
بازدید از آب انبار قوام شاید شما را متعجب سازد، چون امروزه به دلیل سیستم لوله کشی آب شرب دیگر از قنات‌ها و آب انبار‌ها به ندرت استفاده می‌شود و در حال حاضر آب انبار قوام به رستوران سنتی و محلی قوام تبدیل شده است. برای بازدید از نمای بیرونی آب انبار نیاز نیست هزینه‌ای پرداخت کنید اما برای بازدید از نمای داخلی و معماری منحصر به فردش باید غذا‌های محلی بی‌نظیر شهر بوشهر سفارش دهید.
شما با دیدن از آب انبار قوام می‌توانید یک تیر با دو نشان بزنید زیرا که می‌توانید هم از معماری و فضای داخلی آب انبار لذت ببرید و هم با غذا‌های خوش طعم آن جا روز خودتان را بسازید. اگر می‌خواهید در ظهر روز‌های تعطیل به رستوران قوام بروید باید بدانید که رستوران خیلی شلوغ است و ممکن است نتوانید از بخش درونی آب انبار قوام دیدن کنید. لازم به ذکر است در رستوران قوام غذا‌های اصیل جنوبی مثل قلیه ماهی، دم‌پختک ماهی و میگو سوخاری برای مهمانان سرو می‌شود.
یکی از نکات جذاب این آب انبار تزئین دیوار‌ها با وسایل قدیمی و تابلو‌های متفاوت است. این رستوران سنتی همه روزه از ساعت ۱۰ صبح تا ۱ بامداد به مشتریان خود سرویس می‌دهد، فقط روز‌های یک شنبه تا ساعت ۱۲ خدمات ارائه می‌دهد. آدرس رستوران، استان بوشهر، بوشهر، خیابان ساحلی، آب انبار قوام بوشهر (رستوران قوام) قرار دارد.
جمع‌بندی
اگر مایل هستید به شهر‌هایی سفر کنید که از هوای گرم و خشک برخوردار باشند سفر به شهر بی‌نظیر و دیدنی بوشهر گزینه خوبی می‌تواند برای شما باشد. شهر بوشهر تمامی نیاز‌های شما را از یک سفر عالی تأمین می‌کند، از وجود دریا و ساحل گرفته تا مکان‌های دیدنی و تاریخی و از همه مهمتر وجود غذا‌های محلی و دریایی بی‌نظیری که در رستوران‌های این شهر برای سرو وجود دارد. به دلیل هوای به شدت گرم جنوب کشور در بهار و تابستان بهترین زمان برای سفر به استان بوشهر و آب انبار قوام اواسط پائیز تا اواسط زمستان می‌باشد. امیدواریم که از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
