توسط : تصور اینکه در دل کویر و گرمای طاقت‌فرسای آن بهشتی کوچک و سرسبز وجود داشته باشد، هر روحیه‌ای را به وجد می‌آورد. شهمیرزاد سمنان سیمای واقعی این شهر رؤیایی است؛ بهشتی گمشده در دل گرما و سکوت کویر در شمال استان سمنان که در چهار فصل سال زیبا خواهد بود.
با وجود اینکه استان سمنان در منطقه‌ای گرمسیری واقع شده است، اما شهر شهمیرزاد به دلیل ارتفاع زیاد از سطح دریا هوای مطبوع و معتدلی دارد. همچنین زمستان‌های پر برف و پاییز‌های رنگی، شهمیرزاد را به یک جاذبه چهار فصل تبدیل کرده است.
شهمیرزاد منطقه‌ای در شمال استان سمنان است. این شهر یکی از معدود مناطق سرسبز این استان نیمه کویری محسوب می‌شود. بنابراین از جمله مقاصد تفریحی پرطرفدار بین مردم سمنان و شهرهای اطراف است. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی شهر زیبای شهمیرزاد و دیدنی‌های آن خواهیم پرداخت.
دربارهٔ شهمیرزاد
شهمیرزاد از نظر آب و هوایی زمستانی سرد و تابستانی معتدل دارد و از لحاظ پوشش گیاهی بسیار سبز و خرم است. همچنین نسبت به شهرهای همسایه‌اش معمولاً خنک‌تر است. شهمیرزاد دارای بزرگترین باغ گردوی جهان (با تأیید فائو) می‌باشد که مساحت آن حدود ۷۵۰ هکتار است. گویش مردم منطقه شهمیرزادی (به گویش محلی: شامرزایی) است.
در شهمیرزاد بازی‌های‌های محلی مانند «جو گندم تاس» و «تیک تیک پلا دارک» و «خوزکه» از گذشته رواج داشته‌است. بسیاری از اهالی شهمیرزاد از سالیان قبل در فصل سرما به شهرهای مازندران کوچ می‌کردند و در شهرهای ساری، قائمشهر، بابل، نکا و بهشهر ساکن می‌گردیدند و از اواسط بهار به شهمیرزاد بازمی‌گشتند.
این سکونت زمستانگاهی در شهرهای استان مازندران باعث شده‌است که زبان، فرهنگ و پوشش مردم شهمیرزاد تأثیر زیادی از مازندران و فرهنگ آن گرفته باشد.
جمعیت
جمعیّت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷٬۲۳۸ نفر بوده که در سال ۱۳۹۰ به ۸٬۸۸۲ نفر افزایش یافته‌است. ارتفاع مرکز شهمیرزاد از سطح دریا ۱۹۳۵ متر می‌باشد. البته شایان ذکر است که به دلیل‌ییلاقی بودن منطقه جمعیت آن در فصل سرد و گرم متغیر است. زبان محلی مردم شهمیرزاد زبان مازندرانی است.
کشاورزی
اقتصاد شهر شهمیرزاد بر کشاورزی آن تکیه دارد. بطوری‌که شهمیرزاد از اصلی‌ترین تولیدکنندگان گردو در منطقه است و محصولات گردوی این شهر توان صادراتی بالایی دارد. از دیگر فراورده‌های منحصربه‌فرد شهمیرزاد میوه آلو است بطوری‌که از ۱۶۵ هکتار باغات آلوی شهرستان مهدیشهر، ۱۳۵ هکتار آن در شهر شهمیرزاد قرار دارد.
تاریخچه شهر شهمیرزاد
اسناد تاریخی، مدارک و کتب خطی به‌جای‌مانده از روزگاران گذشته، نشان از آن دارد که شهمیرزاد، شهری است با قدمتی سه هزارساله و پیشینه‌ای کهن، که دیرینگی‌اش از قبل از مهاجرت آریایی‌ها به این منطقه آغاز شده، تا زمان تعدادی از جنگ‌های دوران کیانیان و پیشدادی ادامه یافته و در اواخر دوران هخامنشی نیز مورد حمله سپاه اسکندر قرار گرفته است.
برخی از چشمه‌ساران این دیار، با نام‌هایی اشکانی چون ارشک و اشکش، گواه این مطلب است که قدمت شهمیرزاد و آبادی‌هایش، بی‌ارتباط به دوره اشکانیان نیست و به‌دلایلی چون نزدیکی به صد دروازه، آب‌وهوایی خوش و مناظر چشم‌نواز، مورد توجه شاهان این دوره بوده است.
اگرچه شهمیرزاد، در دوران ساسانی و حکومت اسپهبدان طبرستان، به اوج اعتبار می‌رسد اما با ورود اسلام و تغییرات سیاسی و اقتصادی شکل گرفته در طبرستان و قومس، کم‌کم از اهمیت و اعتبار آن کاسته می‌شود. اگرچه آسوران (آساران)، در حال حاضر یکی از دهکده‌های کوچک شهمیرزاد است، اما این ناحیه در عصر ساسانی به لحاظ سیاسی، ارتباطی و اقتصادی طبرستان، جایگاهی ویژه داشته است.
همچنین برخی از حفاری‌های صورت گرفته در این دیار و کشف ابزار، وسایل و قبور متعدد، این نکته را به اثبات می‌رساند که این منطقه، قبل از میلاد نیز محل زندگی آریایی‌ها بوده است.
وجه تسمیه شهمیرزاد
از آنجا که این شهر با آب‌وهوایی خوش و مناظر طبیعی چشم‌نواز، محل زندگی و تفرج شاهزادگان اشکانی مقیم طبرستان بوده، با تولد فرزند یکی از این شاهان، نام این شهر شاه میرزا‌زاده می‌شود، اما رفته‌رفته آن را شه میرزا‌زاده، شه میرزاده و شه میرزاد و در نهایت به گویش محلی، شامرزا مینامند.
در روایتی دیگر در وجه تسمیه شهمیرزاد عنوان شده که یکی از حکام دامغان برای ازدواج خود یا (پسرش)، گروهی از سپاهیانش را روانه سراسر ایران می‌کند تا زیباترین دختران را از مناطق مختلف نزد وی برده تا بتواند عروسی زیبا انتخاب کند.
عده‌ای از سپاهیانِ این حاکم دامغانی که روانه گیلان و مازندران شده بودند به همراه ۳۰ تا ۵۰ دختر زیبای آن مناطق در راه بازگشت بودند، که هنگام استراحت در این منطقه سواری از راه می‌رسد و عنوان می‌کند که شاه مرد آزاد، به این معنا که شاه مرده است و دختران آزادند. در نتیجه همان سپاهیان با دختران ازدواج کرده و ساکن این منطقه می‌شوند.
از آن پس این شهر را شاه مرد آزاد، شاه مرزاد و شامرزا مینامند. البته جالب است بدانید در لغت‌نامه دهخدا واژه شمیر به مناطق سردسیر و واژه زاد نیز به معنای سرزمین است، پس شمرزاد یا شهمیرزاد را می‌توان سرزمین و منطقه سردسیر معنا کرد.
نامهای شهمیرزاد
شهمیرزاد که از دوره قاجاریه به این نام مشهور شده است، در گذشته‌هایی دور و طبق روایات تاریخی طبرستان ابن اسفندیار و تاریخ قومس عبدالرفیع حقیقت، نامهای دیگری چون شهمار، سهار، شهار و شامار داشته و در سفرنامه ابن بطوطه نیز شهمیرزاد، چهارکوه نامیده شده است، این در حالی است که به نقل از دکتر صفا، شهمیرزاد را در گذشته کهر می‌خواندند.
جاذبه‌های تاریخی شهر شهمیرزاد
این شهر زیبا و جذاب از جاهای دیدنی و تاریخی زیادی برخوردار می‌باشد که در ادامه این مطلب به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
دژ شیر قلعه
شیر قلعه یا قلعه شیخ چشمه سر، از آثار ارزشمند ثبت شده در فهرست ملی و از پناهگاه‌های مهم ایالت قومس است که روزگاری توسط اسپهبدان طبرستان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
مطالعات باستان‌شناسی پیرامون این قلعه نشان از آن دارد که زیرساخت و پیشینه آن، به دوران اشکانی و ساسانی باز می‌گردد که در قرن ۵ و ۶ نیز اسماعیلیان از آن استفاده می‌کردند. جالب است بدانید در گذشته‌های دور، شیر قلعه شهمیرزاد، برای حفاظت راه انشعابی از بزرگراه ابریشم احداث شده بود.
قلعه دژ و هل
این قلعه مدور سنگی، یکی از مهم‌ترین کانون‌های اسماعیلیان بوده که قدمتش به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد. در حال حاضر تنها دو برج از این قلعه تاریخی باقی‌مانده است.
خانه تاریخی‌امین الرعایا: خانه تاریخی‌امین الرعایا شهمیرزاد بنا‌های تاریخی به جای مانده از دوره قاجار است که در داخل شهر شهمیرزاد قرار دارد. این مجموعه تاریخی در سال ۱۳۹۵ بازگشایی شد.
قلعه شیخی
قلعه شیخی از دیگر دیدنی‌های شهمیرزاد است که متأسفانه این روز‌ها مقدار کمی از سنگ‌چین‌های آن باقی‌مانده است. به نقل از پروفسور کلایس این قلعه به‌دست طرفداران حسن صباح احداث شده و در زمان صفویه نیز برای جلوگیری از هجوم و حمله ترکمنان از آن استفاده می‌شده است.
قله نیزوا
این قله مرتفع‌ترین قله منطقه و دومین قله بلند در سمنان است که در نزدیکی روستای چاشم قرار دارد. نام این قله تاریخی به‌دلیل وزش باد‌های دائمی و شدید این منطقه، نیزوا شده است.
جاذبه‌های طبیعی شهر شهمیرزاد
شهر شهمیرزاد همانطور که در بالا به آن اشاره شد مملو از مکان‌های تاریخی می‌باشد همه بازدید از مکان‌های طبیعی و منحصر به فرد آن هم می‌تواند برای شما جذاب باشد که در ادامه همین مطلب هب معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
درخت کمان رستم
کمان رستم یکی از زیباترین دیدنی‌های شهمیرزاد است که قدمتی بیش از ۱۳ قرن دارد، از آنجا که این درخت گردوی کهنسال، دو شاخه و کمانی شکل است به آن کمان رستم می‌گویند. یادگار کهن شهمیرزاد در سال ۱۳۹۰ به ثبت ملی رسیده است.
بلبل دره
در شهر شهمیرزاد دره‌ای بسیار زیبا وجود دارد که مملو از بلبل است. بدون شک این طبیعت زیبا با چهچهه سرمست‌کننده بلبلان و موسیقی آب، از دیدنی‌های چشم‌نواز این شهر محسوب می‌شود.
جنگل فینسک
جنگل فینسک، با پوشش گیاهی و جانوری متنوع در شمال‌شرقی شهمیرزاد قرار دارد. رسوب‌گذاری‌های به‌جای‌مانده ادوار مختلف تاریخ در این جنگل، نشان از قدمت بالای این منطقه دارد.
چشمه و تنگه روزیه
چشمه روزیه، در ۲۵ کیلومتری شمال شهر شهمیرزاد، در مسیر مابین روستای چاشم و منطقه خطیر کوه قرار دارد. منطقه‌ای بسیار زیبا که برای علاقه‌مندان به سنگ‌نوردی مناسب است.
ارتفاعات شهمیرزاد
در مناطقی مانند اوپرت، رودبارک و گردنه شهمیرزاد – چاشم ارتفاعات شمالی شهمیرزاد با خصوصیات ویژه‌ای قرار دارد. به‌دلیل این خصوصیات این منطقه را آلپ ایران می‌خوانند.
پیست اسکی شهمیرزاد
پیست سنتی اسکی شهمیرزاد در قسمت شمالی این شهر قرار دارد و یکی از مناطق پرطرفدار در فصل زمستان است. تفاوت این پیست با دیگر پیست‌های اسکی در این است که به‌جای تخته و چوب اسکی، بیشتر از تیوپ استفاده می‌شود.
قله اُرُم
این قله جزء قله‌های رشته کوه البرز است که با ۲۸۰۰ متر ارتفاع، در شمال‌غرب شهمیرزاد و جنوب‌غرب روستای چاشم قراردارد. پوشش گیاهی منطقه شامل انواع‌گون، انواع گرامینه، ارس، لاله وحشی، انواع کنگر وگل قاصدک است از جانوران منطقه می‌توان به پلنگ، موش صحرایی، کبک، مار، خوک، گرگ و گربه وحشی اشاره داشت. قله اُرُم در زمستان پوشیده از برف است.
منطقه حفاظت شده پرور
منطقه حفاظت‌شده پرور در مسیر شهمیرزاد به‌سمت ساری قرار گرفته و فاصله آن تا شهمیرزاد ۳۵ کیلومتر است. از جذابیت‌های این منطقه قرارگرفتن آن میان دو اکوسیستم مناطق بیابانی جنوب استان سمنان و مناطق جنگلی استان مازندران است. این منطقه با وجود گونه‌های مختلف جانوری، از نظر جایگاه و ویژگی‌های اکولوژیکی بسیار ارزشمند است.
مناظر طبیعی، انواع گونه‌های جانوری از جمله خرس، گربه وحشی، ییلاق‌های متعدد، انواع گیاهان دارویی و بنا‌های تاریخی گوناگون مانند کاخ ابراهیم‌خان در ملاده از موارد گردشگری این منطقه به شمار می‌روند.
جنگل رودبارک
این جنگل در دامنه رشته کوه البرز قرار دارد و به‌دلیل وجود جنگل‌های پهن با آب‌وهوای خنک در فصل تابستان بسیار پربازدید است. وجود رود‌های جاری و غاری که در این منطقه وجود دارد بر جذابیت‌های آن افزوده است.
هفت چشمه و سرچشمه
هفت چشمه و سرچشمه با فاصله کمی از یکدیگر و در جاده‌ای میان شهمیرزاد و روستای چاشم قرار گرفته‌اند. سرچشمه در پای کوه شیر قلعه واقع شده و از دل کوه بیرون میریزد، کمی پایین‌تر از سرچشمه، هفت چشمه است که از دل زمین می‌جوشد. پیوستن این دو چشمه با یکدیگر موجب پیدایش رودی شده است که تا مرکز شهر ادامه دارد.
مشاهیر شهمیرزاد
در میان چهره‌های معروف شهمیرزادی، باید از شیخ علی‌اکبر کبیر و استاد دکتر ذبیح‌الله صفا، پدر تاریخ ادبیات ایران، نام برد.
زبان و گویش مردمان شهمیرزاد
شهمیرزادی‌ها گویش خاصی دارند که به گویش روستا‌های اطراف و همچنین گویش‌های مازنی و گیلکی نزدیک است. مردم شهر‌ها و روستا‌های گیلان و مازندران اغلب زبان شهمیرزادی‌ها را متوجه می‌شوند.
البته معامله‌گر‌های این منطقه، علاوه بر گویش شهمیرزادی، یک زبان رمزی هم دارند که وقتی بخواهند درباره کارشان صحبت کنند، از آن استفاده می‌کنند! این زبان لغت‌های معدود و معینی دارد که بیشتر در امر خریدوفروش به کار می‌رود.
لباس محلی شهمیرزاد
لباس محلی مردم هر منطقه، نمادی از آداب‌ورسوم و فرهنگ آن منطقه است. مردم شهر شهمیرزاد نیز لباس محلی خاص خود را دارند که با توجه به مجاورت استان مازندران لباس آن‌ها بیشتر شبیه به لباس مردم آن منطقه است.
لباس زنان شامل، شلوار مشکی، دامن یا شلیته، بلوز نسبتاً بلند یا جومه‌های بلند است. معمولاً برای مراسم‌هایی چون جشن از جومه رنگی و تزئین شده با نوار و قیطون و گل‌دوزی استفاده می‌کنند که کار دست خود زنان شهمیرزادی است. در زمستان از لباس‌های مخمل و پشمی و در تابستان از لباس‌هایی با پارچه‌هایی از جنس نخ و پنبه استفاده می‌کنند.
لباس آقایان هم شامل، پیراهن و جلیقه و شلوار همراه با کلاه و پابند است. جنس پابند بسته به فصل زمستان و تابستان تغییر می‌کند. جنس و کیفیت و رنگ لباس‌ها نیز با توجه به مراسم‌های مختلف، متفاوت است.
غذا‌های محلی شهر شهمیرزاد
هنگامی که شما به هر شهر یا منطقه خاصی سفر کنید می‌توانید از غذا‌های محلی آن جا دیدن و از آن‌ها میل کنید در ادامه این مطلب به معرفی غذا‌های محلی شهمیرزاد خواهیم پرداخت.
ته چین شهمیرزادی
برای تهیه ته چین خوش‌رنگ و لعاب شهمیرزادی، ابتدا عدس را پخته و در ادامه برنج و سبزی را به آن اضافه می‌کنند، سپس گوشت‌های نیم‌پز را لایه‌لایه میان برنج قرار می‌دهند و قطعاتی از هویج، سیب‌زمینی، بادمجان، آلوچه، اسفناج سرخ کرده، متکا (سبزی محلی)، چغندر و بِه را به‌عنوان دورچین غذا، روی برنج می‌چینند تا بخارپز شوند.
آش اُقره
یکی از آش‌های سنتی شهمیرزاد اُقره است که با ترکیبی از برنج، سبزی، عدس، سیب‌زمینی، سیر، رب آلو، روغن، نمک، فلفل و زردچوبه درست می‌شود.
آش گزنه شهمیرزادی
آش گزنه یکی دیگر از غذا‌های سنتی شهمیرزاد است که معمولاً از خوردنی‌های چهارشنبه‌سوری محسوب می‌شود. این خوشمزه شهمیرزادی با خواص فراوان از گزنه، سبزی معطر، برنج، نخود، عدس، نمک، فلفل، زردچوبه، روغن و پیاز داغ تهیه می‌شود.
خورش آلو
یکی از خورش‌های خوشمزه شهمیرزاد خورش آلوست که با مرغ، آلو، رب، نمک، فلفل، زردچوبه و روغن درست می‌شود.
خورش گردو
از آنجا که در این منطقه گردو به وفور یافت می‌شود طبیعی است که یکی از غذا‌های خوشمزه این دیار خورش گردو یا همان فسنجان باشد، البته تفاوت اصلی فسنجان شهمیرزادی با دیگر فسنجان‌ها در آن است که به جای رب انار از لواشک آلو در آن استفاده می‌کنند.
سبزی پلو شهمیرزادی
از رسمی‌ترین غذا‌های شهمیرزاد سبزی پلوی است که معمولاً در مهمانی‌ها سرو می‌شود. این غذای خوشمزه از عدس، لوبیا چشم بلبلی، سبزی‌های معطر و گوشت گردن تهیه و با لبو، سیب‌زمینی سرخ کرده و بادمجان سرخ شده تزیین می‌گردد.
درخواست الحاق شهمیرزاد
شهمیرزاد تا پیش از سال ۱۳۴۰ که سمنان به فرمانداری کل ارتقا یافت جزئی از استان مازندران بوده است. در بهمن ماه ۱۳۸۹ عده‌ای از مردم شهمیرزاد طی نامهای به رئیس‌جمهور (که رونوشت آن دربردارنده ۴۶ صفحه امضا بود و به مقامات دیگر هم فرستاده شد) خواهان پیوستن شهمیرزاد به استان مازندران شدند.
در نخستین روز آغاز به کار استاندار جدید مازندران در ۱۸ شهریورماه ۱۳۹۲ شماری از مردم شهمیرزاد با حضور در مقابل استانداری مازندران در ساری خواستار الحاق به استان مازندران شدند؛ در این تجمع رئیس شورای اسلامی شهمیرزاد نیز حضور داشت و در این زمینه اظهار کرد که مردم شهر شهمیرزاد دارای مشترکات مختلف زبانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با مردم مازندران بوده و خواستار الحاق شدن به مازندران‌اند.
آب و هوای شهر شهمیرزاد
این شهر زیبا با میانگین دمای سالانه ۱۱ درجه سانتی‌گراد، در سردترین زمان سال به ۱۶ درجه زیر صفر و در گرم‌ترین وقت سال نیز دمایش به ۳۴ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. از آنجا که شهمیرزاد در قیاس با شهرهای هم‌جوار خود، زمستان‌هایی مطلوب‌تر و تابستان‌هایی ملایمی دارد، در میان اهالی سفر، به‌عنوان جاذبه‌ای‌ییلاقی و جذاب شناخته می‌شود.
شهمیرزاد کجاست؟
شهمیرزاد شهری خوش آب‌وهوا در شمال استان سمنان است. در واقع این بهشت زیبا در فاصله ۲۰ کیلومتری سمنان قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا تقریباً ۲۱۰۰ متر و مساحت آن ۱۷۹۳ کیلومتر مربع است. در گذشته شهمیرزاد بخشی از قائمشهر استان مازندران بوده و بعد در تقسیمات کشوری به سمنان اضافه می‌شود.
شهمیرزاد با تهران حدود ۲۵۰۰ کیلومتر فاصله و به اندازه سه ساعت رانندگی دارد. اگر قصد سفر به این شهر زیبا از سمت سمنان را دارید، باید مسیر ۲۴ کیلومتری سمنان به شهمیرزاد را در پیش بگیرید. اما اگر می‌خواهید از سمت ساری به این شهر بروید، مسیر ۱۷۰ کیلومتری ساری به شهمیرزاد پیش روی شما قرار گرفته است. علاوه بر این دو مسیر، مسیر ساری به دوآب و سپس شهمیرزاد هم یکی دیگر از مسیر‌های رسیدن به این منطقه محسوب می‌شود.
جمع‌بندی
در قسمت‌های مختلف کشور عزیزمان جاذبه‌های گردشگری بکر و شگفت‌انگیزی دیده می‌شوند. شاید کمتر کسی باور کند در یک منطقه کویری بتوان شهری سرسبز با چشمه‌های فراوان و منابع طبیعی انبوه یافت. شهر شهمیرزاد در شمال استان سمنان است که به بهشت کویر شهرت دارد و جز جاهای دیدنی این استان به شمار می رود.
این شهر که حدود سه ساعت و نیم با پایتخت فاصله دارد، منطقه‌ای سرسبز با آب‌وهوای معتدل و سوغاتی‌های خوشمزه‌ای چون گردو و لواشک است. سفر به شهمیرزاد و بازدید از شگفتی‌های آن هر گردشگری را مجذوب می‌کند. در این مقاله از وب سایت گردیشه به معرفی شهر منحصر به فرد شهمیرزاد و دیدنی‌های بسیار اطراف آن پرداخته‌ایم. امیدواریم از خواندن این مقاله نهایت لذت را برده باشید.
