در طول تاریخ، سلسله‌های زیادی بر کشور ایران حکومت کرده‌اند. از هر کدام از این سلسله‌ها، آثاری به جا مانده که امروزه از آن‌ها به عنوان میراث فرهنگی کشور، یاد می‌شود. از آنجا که شهر تهران پایتخت دو سلسله قاجاریه و پهلوی بوده است، طبیعی است که آثار زیادی از دوره سلطنت آن‌ها در این شهر وجود داشته باشد. کاخ های تهران، بخش زیادی از دیدنی‌های این شهر را به خود اختصاص داده‌اند. در صورتی که در تعطیلات پیش رو، قصد گشت و گذار در پایتخت را دارید، خوب است که در ادامه این مقاله همراه ما باشید؛ چراکه قصد داریم به معرفی کاخ‌ های تهران بپردازیم.

معرفی معروف‌ترین کاخ‌ های تهران

در طی سلطنت دو سلسله قاجاریه و پهلوی، پادشاهان زیادی به کشورهای اروپایی علاقه داشتند. به دلیل علاقه و توجه این پادشاهان، بسیاری از کاخ‌ های تهران با ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی، ساخته شده‌اند. همین امر سبب شده تا این کاخ‌ها از زیبایی و شکوه خاصی برخوردار باشند. بسیاری از این کاخ‌ها در طی گذر زمان آسیب دیده و دوباره مرمت شده‌اند. البته توجه داشته باشید که بازدید عموم از تمام این کاخ‌ها به دلیل کاربری فعلی آن‌ها، ممکن نیست و فقط می‌توان از برخی از آن‌ها دیدن کرد. در ادامه به معرفی این کاخ‌ها می‌پردازیم.

اگر به گردشگری در مکان های تاریخی در تهران علاقه دارید می توانید مقاله (معرفی مکان های تاریخی تهران) را هم در گردیشه مطالعه نمایید.

کاخ گلستان

کاخ گلستان یکی از مشهورترین کاخ‌ های تهران است. درست است که ساختار اولیه این کاخ بینظیر در دوران شاه عباس صفوی بنا شد، اما گذر زمان و ایجاد تغییرات بسیار سبب شد تا چیزی از آن ساختار اولیه باقی نماند. کاخ گلستان قدمتی ۴۰۰ ساله داشته و شاهد حکومت سلسله‌های صفویه، زندیه، قاجار و پهلوی بوده است. زمانی که آقا محمد خان قاجار در این کاخ تاج‌گذاری کرد، اهمیت کاخ گلستان دوچندان گشت و به عنوان ارگ سلطنتی مورد استفاده قرار گرفت. غیر از آقا محمد خان، این کاخ شاهد تاج‌گذاری احمد شاه، مظفرالدین شاه و رضا شاه نیز بوده است.

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، کاخ گلستان به عنوان یکی از کاخ‌ های تهران، در طول عمرش دچار تغییرات زیادی شده و هر پادشاه به صلاح دید خود بخشی به آن اضافه یا کم کرده است. از جمله بخش‌های حذف شده این کاخ می‌توان به اندرون، تکیه دولت یا عمارت خروجی اشاره کرد. در معماری ایرانی کاخ گلستان، اندکی از معماری اروپایی استفاده شده و همین امر سبب زیبایی بینظیر این کاخ گشته است.

جالب است بدانید که این کاخ در سال ۱۳۹۲ به عنوان میراث بشری یونسکو ثبت شده و به ارزشی جهانی تبدیل شده است. کاخ گلستان را بخش‌های مختلفی نظیر عمارت تخت مرمر، تالار برلیان، موزه نگارخانه، عمارت شمس‌العماره و… تشکیل می‌دهد. ساعت بازدید از این کاخ به شرح زیر است.

• بهار و تابستان: از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۸:۳۰
• پاییز و زمستان: از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۷:۰۰

بخش های کاخ گلستان

اولین بخش از کاخ گلستان که قصد معرفی آن را داریم، شمس‌العماره است. این ساختمان که در زمان خود بلندترین بنا تهران بود، ۳۵ متر ارتفاع دارد. بالای شمس‌العماره، ساعتی که ملکه ویکتوریا به شاه قاجار داد، قرار گرفته است. امروزه از این بنا زیبا به عنوان موزه استفاده می‌شود.

کاخ تالار سلام، بزرگ‌ترین بخش از کاخ گلستان را به خود اختصاص داده است. این بنا با الهام از ساختمان موزه‌های سلطنتی اروپا، ساخته شده و مراسمات استقبال در آن برگزار می‌شد. کاخ تالار سلام هم مانند بسیاری از کاخ های تهران به موزه تبدیل شده و بازدید از آن برای عموم آزاد است.

دارالاماره، قدیمی‌ترین بخش کاخ گلستان به شمار می‌رود. طبق گفته مورخان، ساخت این بنا به زمان کریم خان زند برمیگردد. پس از به سلطنت رسیدن آقا محمد خان، طبق دستور او بسیاری از بخش‌ها و وسایل ارگ کریم‌خانی را به دارالاماره انتقال دادند. از مهم‌ترین دیدنی‌های این کاخ می‌توان به ایوان تخت مرمر اشاره کرد. در این ایوان تختی از جنس مرمر وجود دارد که مطابق با توصیفات شاهنامه از تخت جمشید، توسط استادان اصفهانی تراشیده شده است.

خلوت کریمخانی یکی دیگر از دیدنی‌های کاخ گلستان است. بسیاری برای دیدن حوض جذاب آن، از این بنا دیدن می‌کنند. مظفرالدین شاه در عمارت بادگیر تاجگذاری کرد. این بنا به دلیل تزئینات معرق‌کاری‌اش، بسیار جذاب و دیدنی است.

کاخ سعدآباد

کاخ سعدآباد، یکی دیگر از موارد است که قصد معرفی آن را داریم. این کاخ که ۱۱۰ هکتار مساحت دارد، در کوهپایه‌ کوه توچال قرار گرفته است. قدمت کاخ سعدآباد به دوران قاجار برمی‌گردد. دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب، این کاخ از آب و هوای خنکی برخوردار بوده و به عنوان ییلاق پادشاهان قاجار و پهلوی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در زمان سلطنت پهلوی، باغ‌های اطراف کاخ سعدآباد خریداری شده و با افزودن چندین ساختمان به مجموعه که معماری ایرانی سنتی و اروپایی داشتند، به وسعت آن افزوده شد. امروزه این مجموعه از ۱۸ کاخ تشکیل شده است. جالب است بدانید که در گذشته هر کدام از این کاخ‌ها، به یکی از اعضا خاندان سلطنتی تعلق داشت. ساعت بازدید از مجموعه سعدآباد به شرح زیر است.

• بهار و تابستان: از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۸:۴۵
• پاییز و زمستان: از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۷:۰۰

بخش های کاخ سعدآباد

کاخ سفید، یکی از بزرگ‌ترین کاخ‌ های تهران است. امروزه از این کاخ نیز به عنوان موزه استفاده می‌شود. در ساخت کاخ سبز، به دستور رضا شاه از مرمر استفاده شده است. در این کاخ تزئینات گچ‌بری زیبایی وجود دارد که در کنار پرده‌های دارای نقاشی‌های رنگ روغن، زیبایی چشمگیری را به این کاخ می‌بخشد. جالب است بدانید که تالارهای کاخ سبز به سبک اشراف فرانسوی دکور شده‌اند. علاوه بر این‌ها در تزئینات این کاخ از هنر تهذیب و خاتم‌کاری نیز استفاده‌ شده‌ است.

اگر به دنبال قدیمی‌ترین بخش این مجموعه می‌گردید، باید سری به کاخ احمد شاه بزنید. امروزه از این کاخ به عنوان دفتر موزه استفاده شده و بخشی از آن در اختیار نهاد ریاست جمهوری قرار دارد. در عصر حاضر از اقامتگاه و کاخ تاج‌الملوک، همسر رضا شاه، برای اقامت مهمانان ویژه خارجی استفاده می‌شود.

کاخ نیاوران

کاخ نیاوران یکی دیگر از کاخ های تهران است که از شمال به روستاهای زیادی دسترسی دارد. سالانه گردشگران بسیاری از این کاخ زیبا و تاریخی دیدن می‌کنند. دستور ساخت این کاخ ۱۱ هکتاری توسط فتحعلی شاه داده شد تا از آن به عنوان اقامتگاه تابستانه استفاده کنند. این کاخ، نام نیاوران را به نیزاری که روی آن بنا شده، مدیون است. با گذشت زمان، نام نی‌آوران به نیاوران تبدیل شد.

در دوران حکومت پهلوی، به دستور پادشاهان بناهای زیادی از این مجموعه تخریب شده و با ساختمان‌هایی مدرن جایگزین شدند. پس از انقلاب، بخش‌های مختلفی از مجموعه کاخ نیاوران بازگشایی شده و بازدید از آن برای عموم مردم آزاد گشت. امروزه این کاخ فوق‌العاده با درختان بلند و باغ‌های زیبا احاطه شده و یک کافی شاپ برای گردشگران در آن احداث شده است. ساعات بازدید از کاخ نیاوران به شرح زیر است.

• بهار و تابستان: از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۹:۰۰
• پاییز و زمستان: از ساعت ۸:۰۰ تا ۱۷:۰۰

بخش های کاخ نیاوران

موزه خودروهای کاخ نیاوران، در گذشته گاراژی برای نگه‌داری از خودروهای خاندان سلطنتی بوده است. امروز در این موزه از خودرو الکترونیک کم‌ سرعت مخصوص گلف، رولز رویس شاه و موتورسیکلت‌های فرزندان پهلوی، نگه‌داری می‌شود.

کتابخانه اختصاصی یکی دیگر از محبوب‌ترین بخش‌های کاخ‌ های تهران است. گفته می‌شود که این کتابخانه برای شخص فرح پهلوی ساخته شده و در آن از ۲۳ هزار جلد کتاب و ۱۶ هزار عنوان در همه زمینه‌ها به زبان فارسی و خارجی نگه‌داری می‌شود. بیشتر موضوعات این کتابخانه به کتاب‌هایی در زمینه تاریخ ایران، ادبیات فرانسه و هنر نقاشی، مربوط می‌شوند.

در کاخ صاحبقرانیه، فیلم‌های زیادی نظیر سریال قهوه تلخ، فیلم‌های سینمایی شازده احتجاب، دلشدگان و کمال‌الملک، فیلمبرداری شده است. ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۲۹ هجری شمسی، دستور ساخت این کاخ را داد. کاخ صاحبقرانیه از بخش‌هایی نظیر خوابگاه، اندرون و حرمسرا، تشکیل شده است. جالب است بدانید که دکوراسیون این کاخ برای مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه، تغییر داده شد.

کوشک احمد شاهی، اقامتگاه تابستانه احمد شاه قاجار بود که بعدها توسط خاندان پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. امروزه در این بنا دو طبقه از اشیا نفیسی از جنس برنز، نقره و… به همراه تابلوهای نگارگری، مدال‌ها و نشان‌ها و کلکسیون شخصی رضا پهلوی، نگه‌داری می‌شود.

موزه جهان نما یکی از جالب‌ترین موزه‌های این مجموعه است. در این موزه تمام آثار هنری اهدایی یا خریداری شده توسط خاندان پهلوی، برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شده‌اند. جالب است بدانید که آثار این موزه به دو بخش هنر پیش از تاریخ و هنرهای تجسمی هنرمندان ایرانی معاصر، تقسیم‌بندی می‌شوند.

باغ کتیبه‌ها، بخشی است که در سال ۱۳۸۷ تاسیس شده است. در این نمایشگاه که در فضا آزاد کاخ نیاوران قرار دارد، نمونه‌های قالب‌سازی شده از کتیبه‌های صخره‌ای از دوران مادها، آشوری، آرامی، پارتی، ساسانی و عیلامی، برای عموم به نمایش در آمده است. موزه حوضخانه، آخرین بخش از کاخ نیاوران است که به معرفی آن می‌پردازیم. در این موزه اشیاء مربوط به سلسله قاجار، نظیر جلد، قلمدان، آثار خوشنویسی، نگارگری و… نگه‌داری می‌شود.

کاخ یاقوت

یکی دیگر از کاخ های تهران که در این مقاله قصد معرفی آن را داریم، کاخ یاقوت است. این کاخ در دوران سلطنت ناصرالدین شاه و در سال ۱۲۶۲ هجری شمسی، ساخته شد. کاخ یاقوت که از دو بخش کوشک بیرونی و حرمسرا تشکیل شده بود، در منطقه سرخه حصار قرار داشت. این کاخ ۲۰۰ اتاق، با سبک معماری اروپایی ساخته و پس از گذر سالیان به بیمارستان و مرکز فوق تخصصی قلب دکتر لواسانی، تغییر کاربری داده شد.

کاخ عشرت آباد

یکی دیگر از کاخ های تهران که به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد، کاخ عشرت آباد است. این کاخ چهار طبقه، در ابتدا اقامتگاه تابستانه پادشاه و خانواده‌اش بود؛ اما در زمان حکومت پهلوی تغییر کاربری داده شد و از آن به عنوان پادگان نظامی و زندان استفاده کردند. این کاخ نقشی کلیدی در زمان انقلاب داشت. در حال حاضر به دلیل اینکه کاخ عشرت آباد کاربرد نظامی دارد، بازدید عموم از این کاخ میسر نیست. لازم به ذکر است که رایزنی‌هایی در رابطه با بازسازی و قابل بازدید شدن این کاخ، وجود دارد.

کاخ شهربانی

در این بخش به سراغ یکی از کاخ های تهران می‌رویم که در میدان مشق یا همان باغ ملی، قرار دارد. کاخ شهربانی در دوران حکومت رضا شاه پهلوی و در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی ساخته شد. این کاخ سه طبقه داشته و ساخت آن ۵ سال طول کشیده است. در طراحی این کاخ از سبک نئوکلاسیک ایرانی، استفاده شده که ترکیبی از معماری اروپایی و نمادهای معماری سنتی ایرانی، به شمار می‌رود. هدف معمار از انتخاب این سبک از معماری، نمایش دادن اقتدار حکومت ایران بود. جالب است بدانید که کاخ شهربانی در سال ۱۳۸۰ هجری شمسی، توسط وزارت امور خارجه خریداری و پس از مرمت، مورد استفاده قرار گرفت.

عمارت بهارستان

عمارت بهارستان به دستور میرزا حسین خان سپه‌سالار و به هدف محل زندگی او، ساخته شد. این کاخ که با نام دارالشورای ملی ایران نیز شناخته می‌شود، با ترکیب دو سبک معماری اروپایی و ایرانی طراحی شده است. جالب است بدانید که این عمارت سه بار طعمه حریق شده و یک بار نیز بمباران گشته و با این وجود سالم مانده است. پس از گذشت چندین سال، از عمارت بهارستان برای برگزاری نشست‌های مجلس شورای ملی استفاده شد.

کاخ مظفری

تاریخچه کاخ مظفری، به بیماری سل مظفرالدین شاه برمی‌گردد. دکتر برای بهبود حال شاه، توصیه کرده بود تا در جایی خوش آب و هوا زندگی کند. مظفرالدین شاه هم به توصیه پزشک عمل کرده و دستور ساخت کاخ مظفری را صادر کرد. این کاخ از دو طبقه تشکیل شده و طراحی آن با استفاده از معماری فرانسوی صورت گرفته است. گچ‌بری‌ها و تزئینات چوبی این کاخ سبب شده تا گردشگران زیادی به بازدید از آن، علاقه داشته باشند.

جالب است بدانید که بعدها به تلاش دکتر مسیح دانشوری، این کاخ در سال ۱۳۱۰ به مدرسه پرستاری تغییر کاربری داد و حال نیز در محوطه بیمارستان دکتر مسیح دانشوری قرار دارد. توجه داشته باشید که برای بازدید از این کاخ به مجوز و معرفی‌نامه حراست بیمارستان، نیاز خواهید داشت.

کاخ دادگستری

کاخ دادگستری یکی دیگر از کاخ های تهران است که دادگستری کل کشور در آن قرار دارد. این بنا که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، در دوران پهلوی و به طراحی  گابریل گورکیان ساخته شده است. جالب است بدانید که کاخ دادگستری از چهار طرف به خیابان اصلی مشرف بوده  و از آثاری نظیر مجسمه‌های ارزشمندی مثل بانوی عدالت استاد ابوالحسن صدیقی یا نقش برجسته انوشیروان دادگر اثر غلامرضا رحمی‌زاده ارژنگ، بهره‌ می‌برد.

کاخ فرح‌آباد

کاخ فرح‌آباد یکی از کاخ‌هایی است که به دستور مظفرالدین شاه ساخته شد. این کاخ در دهکده فرح‌آباد قرار داشته و طرح نیم‌دایره و چند ردیف ایوان را از کاخ تروکادرو پاریس، تقلید کرد. کاخ فرح‌آباد از سه بخش اصلی جایگاه اقامت کارکنان، باغ و استخر، تشکیل می‌شود. پس از اتمام سلطنت سلسله قاجاریه، این کاخ مورد توجه قرار نگرفت. پس از انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران کاخ فرح‌آباد را تغییر کاربری داد و از آن به عنوان موزه نیروی دریایی، استفاده کرد. نکته قابل توجه این است که امکان بازدید از این کاخ برای عموم مردم وجود ندارد.

کاخ سنا

هدف از ساخت کاخ سنا در دوران محمد رضا شاه پهلوی، محلی برای برگزاری نشست‌های مجلس سنا ایران بود. جالب است بدانید که در معماری این ساختمان از ساختمان سنا در کشورهای اروپایی الهام گرفته شده است. پس از انقلاب از این کاخ برای برگزاری نشست مجلس خبرگان قانون اساسی و سپس نشست‌های مجلس شورای اسلامی استفاده شد. با گذر زمان، باز هم کاربری آن تغییر کرده و در حال حاضر از آن برای  برگزاری گردهمایی دولتی و جلسات سالیانه مجلس خبرگان رهبری، استفاده می‌شود.

کاخ سلطنت آباد

کاخ سلطنت آباد یکی دیگر از کاخ های تهران است که به دستور ناصرالدین شاه در منطقه رستم‌آباد ساخته شده است. معماری این کاخ نشان دهنده هنر و زیبایی دوره قاجار بود و به مناظر زیبایی دید داشت. جالب است بدانید که بخش‌هایی از این کاخ در دوران حکومت رضا شاه تخریب شده و فقط حوضخانه، تالار آینه و برج کاخ باقی مانده‌اند. در حال حاضر ارتش جمهوری اسلامی از این بخش‌ها برای مراسمات تشریفاتی خود استفاده می‌کند.

کاخ خرم

کاخ خرم، یکی از کاخ های تهران است که به آن توجه زیادی نشده است. هدف از ساخت کاخ خرم، اهدا کردن این کاخ سنگی به ولیعهد پهلوی دوم بود. این کاخ نیز از جمله کاخ های تهران است که به موزه تبدیل گشته و در دوران انقلاب برای تبلیغات و سخنرانی اسلامی مورد استفاده قرار می‌گرفت. متاسفانه در عصر حاضر از این کاخ استفاده خاصی نشده و متروک مانده است.

کاخ حسین خداد

می‌توان از کاخ حسین خداد به عنوان یکی از زیباترین کاخ های تهران یاد کرد. این یکی از معدود کاخ‌هایی است که ارتباطی با خاندان سلطنتی آن دوران نداشته و توسط حسین خداد، یکی از مشهورترین صنعتگران قاجار، برای خودش بنا شده است. حسین خداد برای طراحی این کاخ از بهترین استادان آن دوران کمک گرفت تا بتواند کاخی فوق‌العاده را بنا کند. جالب است بدانید که گچ‌بری‌های کاخ حسین خداد به قدری پیچیده بود که اتمام آن ۱۲ سال به درازا کشید. متاسفانه تلاش‌های حسین خداد فقط به اندازه یک سال سکونت در این کاخ نتیجه داد؛ چراکه پس از آن این کاخ توسط بنیاد مستضعفان تصرف شد.

در عصر حاضر از کاخ حسین خداد به عنوان موزه زمان یاد می‌شود. در صورت بازدید از این موزه می‌توانید از دیدن ساعت‌های مکانیکی، جیبی و ابزارهای زمان‌سنجی نظیر ساعت شنی، آفتابی، آبی و سوختی، نهایت لذت را ببرید.

عمارت مسعودیه

عمارت مسعودیه یکی دیگر از کاخ های تهران است که به خواست مسعود میرزا یا ظل‌السلطان، بنا شد. نامگذاری این بنا نیز به نام صاحبش وابسته بود. عمارت مسعودیه از بخش‌هایی نظیر عمارت دیوان‌خانه، عمارت سفره‌خانه، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت و… تشکیل شده و به عنوان نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران، شناخته می‌شود.

عمارت باغ فردوس

عمارت فردوس یکی دیگر از کاخ های تهران است که از دوران قاجار باقی مانده است. ساخت عمارت باغ فردوس، به دستور محمد شاه قاجار آغاز شد؛ اما متاسفانه با مرگ وی، نیمه تمام ماند. پس از بارها چرخیدن و دست به دست شدن این عمارت، سرانجام به عنوان سینما موزه مورد استفاده قرار گرفت. اولین مدیر این سینما موزه، استاد عزت‌الله انتظامی بود. به شما اطمینان می‌دهیم که بازید از این بنا، برای شما تجربه‌ای خاطره انگیز خواهد بود.

سخن پایانی

در این مقاله سعی شد تا اطلاعاتی درباره کاخ‌ های تهران در اختیار شما عزیزان قرار بگیرد. ما هر کاخ را به صورت کامل به شما معرفی کردیم تا بتوانیم شما را به بازدید از این آثار به جا مانده از روزگار گذشته کشورمان، علاقه‌مند کنیم. به شما پیشنهاد می‌دهیم تا در اولین فرصت سری به این مکان‌های تاریخی زده و از دیدن آن‌ها لذت ببرید.